Belangengroepen: hogere kosten door nieuwe eigen bijdrage Wmo

Met de herinvoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage Wmo vrezen belangenorganisaties dat de zorgkosten voor hun achterban fors zullen toenemen. Ze verwachten een stapeling van kosten en waarschuwen voor zorgmijding. Het demissionaire kabinet moet zich meer richten op huishoudelijke hulp, dat volgens de partijen vooral verantwoordelijk is voor de groeiende kosten.

Dat schrijven cliënten-, ouderen- en mantelzorgorganisaties in hun brief aan demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS, ChristenUnie). Bestuurders en leidinggevenden van onder meer Ieder(in), de SeniorenCoalitie, Patiëntenfederatie Nederland, Mantelzorg NL, MIND en Alzheimer Nederland reageren hiermee op het wetsvoorstel Afschaffing abonnementstarief Wmo 2015.

Houdbaarheid

Met de wetswijziging wil de staatssecretaris de inkomensafhankelijke eigen bijdrage opnieuw invoeren. Dit moet de aanzuigende werking van het in 2019 ingevoerde abonnementstarief ongedaan maken. In bredere zin gaat het ook om de houdbaarheid van de Wmo. Betalen naar financiële draagkracht is niet alleen eerlijker: een hogere eigen bijdrage moet burgers tevens stimuleren om zelf de portemonnee te trekken of eerder beroep te doen op hun netwerk.

Aderlating

Met de afschaffing van het abonnementstarief vrezen de belangenorganisaties echter dat de zorgkosten voor hun achterban fors zullen toenemen. ‘Vergeleken met de huidige situatie betekent het wetsvoorstel voor veel Wmo-gebruikers een fikse financiële aderlating’, menen de ondertekenaars. Het baart hen zorgen dat de eigen bijdrage zal stijgen vanaf 120 procent van het sociaal minimum. Volgens de organisaties ligt die inkomensgrens onder het wettelijk minimumloon.  

Stapeling zorgkosten

De organisaties verwachten een stapeling van zorgkosten met ingrijpende gevolgen. Uit eerdere enquêtes van de patiëntenfederatie en Ieder(in) blijkt dat een deel van de respondenten nu al moeite heeft om rond te komen. ‘Het knelt vooral bij mensen bij wie zorgkosten zich opstapelen’, is te lezen in de brief. Naast kosten uit verschillende zorgwetten hebben zij andere vaste lasten die niet worden vergoed, zoals de kosten voor hulpmiddelen, fysiotherapie en medicijnen. Daarnaast heeft een groot deel meerkosten die samenhangen met de beperking of chronische ziekte. ‘Denk daarbij aan extra energiekosten, hogere was- en kledingkosten en zorggerelateerde vervoerskosten.’ De inkomensafhankelijke eigen bijdrage zal de bestaanszekerheid van nog meer mensen aantasten, is hun voorspelling.

Zorgmijding

De belangengroepen waarschuwen eveneens voor zorgmijding. Zij wijzen naar de invoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage in 2015. Een jaar later zag een kwart af van zorg en ondersteuning door de hoge eigen bijdrage, blijkt uit onderzoek van Binnenlands Bestuur en Ieder(in). Op termijn hebben mensen die zorg mijden juist duurdere zorg nodig. Daarnaast bestaat het risico dat mantelzorgers uitvallen omdat er een groter beroep op hen wordt gedaan.

Huishoudelijke hulp

‘Het abonnementstarief heeft geresulteerd in hogere uitgaven aan Wmo-voorzieningen dan was voorzien’, erkennen de organisaties. Maar de toename zit voor een groot deel in de huishoudelijke hulp. Sinds de invoering van het abonnementstarief is het aantal mensen dat gebruikmaakt van huishoudelijke hulp in de hogere inkomensklasse ongeveer verdubbeld. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld ondersteuning thuis (begeleiding), waar zelfs sprake is van een afname. In de brief staat: ‘Voor de houdbaarheid van de Wmo zou een aanpassing van de eigen bijdrage die gericht is op enkelvoudige huishoudelijke hulp passend zijn. Wij pleiten ervoor dat het abonnementstarief gehandhaafd blijft voor alle andere Wmo-voorzieningen en voor mensen die gebruik maken [sic] van huishoudelijke hulp in combinatie met een andere Wmo-voorziening.’

Particulier

Er is nog een andere reden waarom de organisaties hun pijlen richten op huishoudelijke hulp. Deze Wmo-voorziening kan ook particulier geregeld worden. ‘Maar voor Wmo-voorzieningen zoals ondersteuning thuis en dagbesteding gaat dit niet op’, betogen de ondertekenaars. ‘Deze voorzieningen hebben een ‘zorgkarakter’. Er is geen markt voor en ze zijn niet in te kopen.’

Ingewikkeld

Ten slotte de uitvoering. Volgens het Adviescollege toetsing regeldruk (ATR) is het voorstel van Van Ooijen ‘onnodig complex’ en het doel ervan ‘onvoldoende duidelijk’. Het ATR vreest dat de regeling te ingewikkeld gaat worden. Terwijl de administratieve lasten nu al hoog zijn, signaleren de organisaties. Zo zijn mantelzorgers gemiddeld vier uur per week bezig met ‘regeltaken’. Vier op de tien geeft aan dat het hen moeite kost om deze taken te doen, blijkt uit de meest recente peiling van het Nationaal Mantelzorgpanel.

Controversieel

Op dit moment staat het wetsvoorstel niet op de Tweede Kamerlijst met controversiële onderwerpen. De voorbereidingen voor deze wetswijziging gaan dus vooralsnog door. Het (demissionair) kabinet is van plan per 2026 de eigen bijdrage inkomensafhankelijk te maken.