Vijf provincies halen doel spreidingswet, zeven niet

Vijf provincies hebben genoeg opvangplekken geregeld om te voldoen aan de spreidingswet. Het gaat om Groningen, Friesland, Drenthe, Flevoland en Zeeland. De andere zeven provincies hebben het vooraf bepaalde aantal plekken niet gevonden in hun gemeenten.

De spreidingswet werd ingevoerd om asielzoekers beter en eerlijker over het land te verdelen. De regering wil de wet zo snel mogelijk afschaffen. Maar zolang de wet van kracht is, moeten over het hele land verspreid in totaal 96.000 reguliere opvangplekken worden gerealiseerd per 1 juli 2025. De commissarissen van de Koning hebben asielminister Marjolein Faber op de hoogte gebracht van het aantal plekken dat is gevonden. In totaal hebben de twaalf provincies 80.091 opvangplekken gevonden, waarmee voor 83 procent is voldaan aan de aantallen die de spreidingswet voorschrijft.

Flevoland

Flevoland voldoet ruim aan de opgave die gesteld is in de spreidingswet. De gemeenten in de provincie kunnen in totaal 3580 opvangplekken voor asielzoekers realiseren. Dat zijn er 1139 meer dan de 2441 plekken die Flevoland moet hebben. Flevoland biedt al een groot aantal structurele opvangplekken dankzij de asielzoekerscentra (azc) in Almere (800 plekken), Dronten (1000 plekken) en Luttelgeest (1000 plekken). In Almere komen er nog 600 extra plekken bij in het azc. Die plekken zijn waarschijnlijk halverwege 2026 beschikbaar. In het azc in Dronten zijn tot 1 oktober 2027 300 extra structurele plekken beschikbaar. Maar die gemeente heeft met de aangrenzende gemeente Kampen afgesproken dat 200 van die plekken onder de Overijsselse gemeente vallen. Omdat het azc op de gemeentegrens ligt, zijn de bewoners van het azc 'veelal op Kampen georiënteerd', aldus Flevoland.

Ook is de noodopvang op het evenemententerrein van Walibi in Biddinghuizen weer geopend. Daar kunnen tot april, wanneer er geen evenementen op het terrein zijn, 1250 mensen tijdelijk verblijven. Het is voor het derde jaar op rij dat de noodopvang in Biddinghuizen zijn deuren opent.

Groningen

De provincie Groningen heeft het aantal gevraagde opvangplekken voor de spreidingswet ruim gehaald. De Groningse gemeenten moesten 2715 plekken realiseren per 1 juli 2025, maar ze zitten op 4525 plekken. Daarvan zijn 285 plekken voor alleenstaande minderjarige vluchtelingen en de rest voor reguliere opvang. In Groningen staat het aanmeldcentrum Ter Apel, waar vaak meer mensen overnachten dan de toegestane 2000. Andere gemeenten vangen meer mensen op om de gemeente Westerwolde te ontzien. Commissaris van de Koning René Paas vraagt in zijn brief aan asielminister Marjolein Faber wederom aandacht voor de situatie in Ter Apel. 'De oplossing moet liggen in het realiseren van voldoende landelijk gespreide duurzame opvangcapaciteit met een realistische buffer om pieken te kunnen opvangen en een betere doorstroming van statushouders uit asielzoekerscentra.'

Paas geeft de tien Groningse gemeenten een compliment voor het regelen van de plekken. Daarnaast zegt hij dat er afspraken zijn gemaakt over onder meer zorg en onderwijs.

Zeeland

De provincie Zeeland haalt de 2109 opvangplekken die het volgens de spreidingswet voor asielzoekers moet regelen ruimschoots. Dat zei waarnemend commissaris van de Koning Hugo de Jonge vrijdagmorgen in het programma Goedemorgen Nederland. De Jonge zei dat de provincie met de Zeeuwse gemeenten ongeveer 2400 opvangplekken heeft geregeld. De Jonge vindt dat de spreidingswet echt heeft geholpen bij het realiseren van de opvangplaatsen. 'Voor de spreidingswet was de opvang echt onder de 2100 plaatsen. Het mooie is ook dat alle gemeenten hun eerlijke aandeel nemen.' Hij vindt het onverstandig dat het kabinet de wet zo snel mogelijk wil intrekken. 'Stevig asielbeleid is nodig. Maar de spreidingswet is geen onderdeel van asielbeleid. Dat is gewoon eerlijk delen van de opvang. Dat intrekken is een recept voor chaos.'

Friesland

De provincie Friesland voldoet ook aan het aantal opvangplekken dat was gesteld in de spreidingswet. Friesland heeft voor 1 juli 2025 4305 plekken gevonden, de provincie moest er 3391 regelen. Commissaris van de Koning Arno Brok zegt in het verslag dat alle Friese gemeenten bereid zijn om asielzoekers op te vangen. 'De Friese gemeenten zijn doordrongen van de noodzaak van de capaciteitsbehoefte en de doorstroom binnen de asielketen', aldus Brok. In de gemeenten waar nog geen opvanglocaties zijn, wordt daaraan gewerkt, volgens de commissaris. Behalve op de Waddeneilanden, daar is alleen kleinschalige opvang mogelijk en dat past niet in deze plannen.

Brok noemt de spreidingswet net als andere commissarissen een goed idee. 'We kunnen constateren dat de spreidingswet nu al effect sorteert: de gemeentelijke plannen laten zien dat de komende twee jaren meer gemeenten dan voorheen asielopvang bieden en we zien ook een beweging van noodopvang naar duurzame opvang.'

Drenthe

De provincie Drenthe heeft vanaf juli volgend jaar 4182 opvangplaatsen voor asielzoekers. Dat is ruim meer dan de 2691 plaatsen die de provincie volgens de spreidingswet moest realiseren. Zoveel opvangplekken zijn er op dit moment al in Drenthe, meldt commissaris van de Koning Jetta Klijnsma. Volgens Klijnsma is met de twaalf gemeenten 'een Drentse puzzel' gelegd. 'We hebben gekeken wie welke groep waar het beste kan opvangen. Ik heb veel flexibiliteit aangetroffen en hulp over en weer. Alle deelnemers begrijpen dat mensen, die moeten vluchten voor oorlog en geweld, een veilige plek zoeken.'

Utrecht

De provincie Utrecht lukt het niet om de door het Rijk gevraagde 8207 asielplekken te regelen. In de afgelopen 2,5 jaar is het aantal opvangplekken in Utrecht bijna verdubbeld tot ongeveer 4000. De provincie verwacht dat aantal de komende tijd te verdubbelen tot circa 8000. Dat is ongeveer 95 procent van het totale aantal plekken dat het Rijk met de spreidingswet van de provincie Utrecht vraagt.

Zuid-Holland

Ook de provincie Zuid-Holland blijft in gebreke. Gemeenten in Zuid-Holland kunnen op 1 juli volgend jaar 13.205 asielzoekers opvang bieden. Op 1 februari 2026 zouden er 15.180 opvangplekken kunnen zijn. Dat is minder dan de bijna 20.000 opvangplaatsen die Zuid-Holland zou moeten leveren volgens de spreidingswet. Wouter Kolff, de Zuid-Hollandse commissaris van de Koning, vindt dat de wet effect heeft. 'De gemeentelijke plannen laten zien dat de komende twee jaren meer gemeenten dan voorheen asielopvang bieden en we zien ook een beweging van noodopvang naar duurzame opvang.' Toch is het Zuid-Holland, de dichtstbevolkte provincie van het land, niet gelukt om de gevraagde 19.776 opvangplekken te realiseren. Dat aantal is heel veel, aldus Kolff. Hij wijst erop dat steden vaak wijken hebben met sociaaleconomische problemen. 'We zijn een heel aardig eind gekomen. De druk is groot in Zuid-Holland, ook op de beschikbare ruimte. Hierdoor moeten gemeenten scherpe keuzes maken en dit maakt het uitdagend om een geschikte locatie voor asielopvang te vinden.'

Kolff is 'heel erg trots' op bijna alle gemeenten die 'onvermoeibaar aan de opvang werken'. 'Veel gemeenten nemen hun verantwoordelijkheid, 49 van 50 gemeenten doen mee. Twee jaar geleden waren er 1800 opvangplaatsen. In een paar jaar tijd zijn daar 13.000 bij gekomen.'

Gelderland

Gelderland zit op 90 procent van de doelstelling. De provincie moest 11.704 opvangplekken vinden in de Gelderse gemeenten, maar de teller staat nu op 10.474. Dat komt neer op 90 procent van de gestelde opgave. Daarnaast moest Gelderland 992 plekken voor alleenstaande minderjarige asielzoekers (amv's) zoeken. Die opgave heeft de provincie bijna gehaald: er moeten nog achttien plekken gevonden worden. Er zijn nog tien gemeenten die geen besluit hebben genomen over hoe zij voldoende opvangplekken willen realiseren. Daardoor kan het aantal opvangplekken in de provincie nog toenemen. Volgens commissaris van de Koning Henri Lenferink kunnen gemeenten steeds vaker structurele opvang bieden, in plaats van tijdelijke opvang. 'Daarmee komt er een eind aan het heen en weer slepen van mensen van de ene tijdelijke plek naar de andere.'

'De Gelderlandse gemeenten laten zien dat de spreidingswet werkt', aldus de commissaris van de Koning. 'Voor de spreidingswet vingen 19 van de 51 gemeenten in Gelderland asielzoekers op. Straks zijn dat er 33.' Lenferink roept minister Marjolein Faber (Asiel), die de wet wil afschaffen, op om de wet in stand te houden. 'We hebben met deze wet een middel in handen dat eindelijk rust brengt in de opvang en dus ook in de samenleving.'

Noord-Brabant

Ook de provincie Noord-Brabant haalt de opgave voor het aantal opvangplekken voor asielzoekers uit de spreidingswet niet. De provincie moest 14.689 plekken realiseren en komt op 1 juli volgend jaar tot 13.478 plekken. De provincie zegt in de laatste maanden veel plekken erbij te hebben gekregen. 'In de eerste 10 maanden van dit jaar is het aantal asielopvangplekken in Brabant met ruim 900 gestegen: van 7332 naar 8241. Dat is een stijging van meer dan 10 procent. Dat laat zien dat de spreidingswet onder de gegeven omstandigheden effectief is', zegt commissaris van de Koning Ina Adema. 'Ik roep de minister dan ook op de spreidingswet in stand te houden zolang dat nodig is. De provincie zegt dat er nog meer plekken bij kunnen komen de komende maanden.

Adema waardeert de inzet van de Brabantse gemeenten om zoveel mogelijk opvangplekken te regelen. 'Ik realiseer mij zeer goed dat er veel is en wordt gevraagd van gemeenten. Het opvangdossier is bovendien complex en ingewikkeld. Mede daarom waardeer ik alle inspanningen die worden geleverd enorm en heb ik veel respect voor de inzet en het doorzettingsvermogen van gemeenten', zei Adema.

Noord-Holland

Noord-Holland hoort ook tot de provincies die niet genoeg opvangplekken voor asielzoekers gevonden hebben om te kunnen voldoen aan de opgave in de spreidingswet. De provincie liet eerder al weten dat de opgave niet voor de deadline van donderdag gehaald zou worden. Noord-Hollandse gemeenten kunnen op dit moment 10.672 opvangplekken garanderen, wat neerkomt op twee derde van de 16.290 plekken in de opgave. Maar de provincie meldt dat achttien gemeenten hebben toegezegd nog eens 3620 plekken te zullen realiseren. Daarmee zou de provincie op ongeveer 88 procent van de opgave komen. Maar voor die plekken moet nog wel een besluit over de definitieve locaties worden genomen.

Desondanks is commissaris van de Koning Arthur van Dijk positief over de inspanningen van zijn gemeenten. 'Helemaal gezien de enorme opgave voor een dichtbevolkt gebied als Noord-Holland en alle onduidelijkheid vanuit Den Haag', zegt hij. 'Noord-Holland is op de goede weg, maar we zijn er nog niet', aldus Van Dijk. Hij doet een beroep op Faber om de spreidingswet 'in volle breedte' te blijven uitvoeren, totdat er in Nederland voldoende capaciteit voor asielopvang is gerealiseerd. Hij zegt dat het voornemen van het kabinet om de spreidingswet in te trekken tot 'onduidelijkheid en verwarring' heeft geleid. Het maakte het voor lokale bestuurders moeilijker om plannen voor opvangplekken uit te leggen aan omwonenden, zegt Van Dijk.

Limburg

De provincie Limburg heeft het aantal gevraagde asielopvangplekken net niet gevonden. De gemeenten zouden volgens de spreidingswet 5662 reguliere opvangplekken moeten regelen, maar komen er nog 256 tekort, blijkt uit het overzicht dat de commissaris van de Koning Emile Roemer naar asielminister Marjolein Faber heeft gestuurd. Roemer prijst de samenwerking tussen burgemeesters, wethouders, gemeenteraden en het COA om zoveel extra plekken te zoeken.

Overijssel

De gemeenten in de provincie Overijssel kunnen de door het Rijk gevraagde 6325 opvangplekken voor asielzoekers niet leveren. De gemeenten kunnen samen 3864 plekken garanderen voor de periode tussen 1 juli 2025 en 1 februari 2026, meldt commissaris van de Koning Andries Heidema in zijn verslag. Dat is 61 procent van de opgave. Overijssel verwacht dat het aantal opvangplekken in de provincie op termijn tot 5699 kan oplopen. De Overijsselse gemeenten komen daarmee tot 90 procent van het aantal gevraagde opvangplekken.

Heidema doet een beroep op de minister de 'spreidingswet in de volle breedte' te blijven uitvoeren, totdat er in Nederland voldoende capaciteit voor asielopvang is. 'De aankondiging tot het voornemen van intrekking van de wet leidde tot onduidelijkheid en vertraging', aldus Heidema. 'Dit heeft een wissel getrokken op politieke en bestuurlijke bereidheid om te voldoen aan de spreidingswet. Burgemeesters en andere lokale bestuurders kwamen hierdoor regelmatig in een lastig parket bij het geven van uitleg over beoogde opvanglocaties aan omwonenden.'