Vrijlating voor giften in de bijstand: 1200 euro per jaar

Het moet voor bijstandsgerechtigden aantrekkelijker worden om mantelzorg te verlenen, giften te ontvangen of te werken naast de uitkering, vindt het kabinet. Ook moeten bijstandsgerechtigden de mogelijkheid krijgen om de verplichtingen rondom maatschappelijke participatie zelf vorm te geven. In een Kamerbrief geeft minister Schouten verdere invulling aan haar plannen om de Participatiewet te hervormen.

Giften

Mensen met een bijstandsuitkering mogen elk jaar tot 1200 euro aan giften ontvangen zonder dat dat invloed heeft op de hoogte van hun uitkering. Ze hoeven die giften ook niet te melden bij de gemeente. Dat is één van de wijzigingen van de bijstandsregels die minister Carola Schouten (ChristenUnie) van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen wil invoeren. Dat schrijft ze maandagavond in een brief aan de Tweede Kamer. Het giftenbeleid wordt nu door elke gemeente apart vastgesteld. In veel gemeenten is een vrijlating van 1200 euro al staand beleid.

Bijverdienen

Ook inkomsten uit 'hobbymatige verkoop' (denk aan een verzamelaar die via Marktplaats handelt in postzegels of stripboeken) worden niet gekort op de uitkering, wat Schouten betreft. Daarnaast vereenvoudigt de minister de regels rondom bijverdienen. Op dit moment mogen bijstandsgerechtigden boven de 27 jaar zes maanden lang 25 procent van hun inkomsten uit werk houden bovenop de uitkering. Daarnaast zijn er nog speciale regelingen voor alleenstaande ouders en mensen die vanwege medische redenen niet voltijd kunnen werken. Schouten wil de verschillende varianten vervangen door één regeling: een vrijlating van 15 procent van de inkomsten gedurende één jaar. Ook de leeftijdsgrens van 27 jaar wordt losgelaten. Verlenging van de vrijlating is mogelijk wanneer deeltijdwerk 'het hoogst haalbare' is. Schouten spreekt van een 'verruiming van de bijverdiengrenzen', hoewel het percentage van de inkomsten dus omlaag gaat.

Mantelzorg

Een andere wijziging houdt in dat een aantal belemmeringen worden weggenomen voor bijstandsgerechtigden die mantelzorg verlenen. 'Bijstandsverlening en mantelzorg staan soms op gespannen voet met elkaar', schrijft Schouten. Eén van de knelpunten is dat mantelzorg wordt aangemerkt als 'op geld waardeerbare arbeid' en daarom leidt tot een korting op de uitkering. Daarom wil Schouten in de wet opnemen dat mantelzorg niet meer in die categorie valt. Als een mantelzorger bij een hulpbehoevend persoon intrekt vanwege de intensiteit van de zorgtaken, mag ook dat niet leiden tot korting op de uitkering. En een mantelzorger met 'intensieve zorgtaken' kan worden vrijgesteld van arbeidsverplichtingen.

Balans

'Ik wil de balans weer terugbrengen in de Participatiewet', schrijft Schouten, 'door de mens centraal te stellen, meer ruimte te maken voor maatwerk en uit te gaan van vertrouwen.' De aangekondigde maatregelen zijn een verdere invulling van plannen die de minister al in juni presenteerde. Ze wil begin 2023 met een concept-wetsvoorstel komen waarin de wijzigingen worden opgenomen. De maatregelen zouden dan per juli 2024 ingaan.

Verplichtingen

Naast de bovengenoemde aanpassingen, wil Schouten dat de verplichtingen rondom werk en participatie meer op het individu worden afgestemd. In plaats van het huidige 'rigide verplichtingensysteem', komt er een meer generieke verplichting tot participatie, die door de gemeente en de bijstandsgerechtigde samen wordt ingevuld. Als betaald werk niet realistisch is, kan de inspanning ook gericht zijn op andere vormen van maatschappelijke participatie.

Zoektermijn

Verder wordt de zoektermijn voor jongeren – die inhoudt dat jongeren tot 27 jaar die een bijstandsuitkering aanvragen eerst vier weken naar werk of een opleiding moeten zoeken voordat ze een uitkering kunnen ontvangen – versoepeld. Die zoektermijn wordt, wat Schouten betreft, een 'kan'-bepaling en geen verplichting. Overigens passen gemeenten nu ook al maatwerk toe bij de zoektermijn. In Utrecht is de zoektermijn zelf helemaal afgeschaft.

Experimenteren

Schouten wil gemeenten ook meer ruimte geven om te experimenteren met de bijstand. Er is al een 'experimenteerartikel' in de bijstand, waar tussen 2017 en 2019 zes gemeenten gebruik van maakten, maar daarin ligt de focus op volledige uitstroom naar arbeid en het doeltreffender maken van de financiering. Schouten wil dat gemeenten ook kunnen experimenten met vormen van maatschappelijke participatie voor mensen die nog niet klaar zijn voor de arbeidsmarkt. Experimenteren met de hoogte van de bijstandsuitkering blijft echter verboden: de experimenten mogen niet tornen aan het inkomensbeleid van het rijk.

Vakkundigheid

Tot slot kondigt minister Schouten aan dat ze een nieuw 'spoor' toevoegt aan de herziening van de Participatiewet, dat draait om het bevorderen van de vakkundigheid van professionals in de uitvoering. Schouten wil de beroepsgroep betrekken bij de invoering van de voorgenomen aanpassingen. 'We gaan van gedachten wisselen over de manier waarop we vertrouwen en de menselijke maat als principes stevig kunnen verankeren in de uitvoering van de Participatiewet', schrijft de minister.