Advertentie
sociaal / Nieuws

'Overheid moet menselijker gezicht krijgen'

Als eerste armoedeminister schippert minister Carola Schouten tussen noodhulp op korte termijn en lange termijn strategieën tegen armoede.

29 juli 2022
Minister Carola Schouten
Carola Schouten: Ik geloof dat mensen het beste terechtkomen als ze mee kunnen doen.Bart Maat/ANP

Je zou denken dat armoedeminister Carola Schouten haar handen vol heeft aan de koopkrachtcrisis die steeds meer huishoudens raakt. Maar terwijl ze noodhulp biedt aan mensen die de energierekeningen niet meer kunnen betalen, is ze ook bezig met een fundamentele hervorming van de sociale zekerheid. De overheid moet weer een menselijk gezicht krijgen.  

Strategisch Interim Manager S13

JS Consultancy
Strategisch Interim Manager S13

Adviseur Mobiliteit en Verkeer

Gemeente Den Haag
Adviseur Mobiliteit en Verkeer

Noodhulp

Carola Schouten is de eerste minister voor armoede in de Nederlandse geschiedenis. En dat is geen eenvoudige baan. Armoede is een acute kwestie die vraagt om onmiddellijke actie – zeker nu veel mensen hun energierekening en boodschappen nauwelijks meer kunnen betalen. Maar het is ook veelkoppig probleem met diepliggende oorzaken, dat vraagt om een langetermijnstrategie. Daarom is Schouten de afgelopen maanden druk bezig geweest met het bieden van noodhulp voor de laagste inkomens, in de vorm van een eenmalige energietoeslag.

Als de armoede niet verder oploopt, dan zijn we al een heel eind

Ambities

Tegelijkertijd heeft ze grote ambities voor de komende jaren: in 2025 moet het aantal kinderen dat opgroeit in armoede gehalveerd zijn. Vijf jaar later moet de gehele armoede- en schuldenproblematiek met 50 procent zijn teruggedrongen. Schouten maakte de afgelopen tijd al een deel van haar plannen bekend om die ambities waar te maken. Zo worden de regels in de bijstand versoepeld en wordt er meer geïnvesteerd in het voorkomen en verhelpen van schuldproblemen. Ook gaat het wettelijk minimumloon omhoog, nog sneller dan al in het coalitieakkoord van kabinet-Rutte IV was aangekondigd. Maar er ligt nog meer aan kabinetsplannen in het verschiet: de belasting voor lage en middeninkomens moet omlaag, zodat werken meer loont. En het hele toeslagenstelsel wordt afgeschaft, ‘zodat mensen verdwalen in de ingewikkelde regelingen of te maken krijgen met hoge terugvorderingen’, aldus het coalitieakkoord.

Ten diepste gaat het over de vraag: hoe kun je als overheid laten zien dat mensen je niet hoeven te wantrouwen?

U zit nu een half jaar op deze post. Valt het u mee of tegen, de armoede in Nederland?

‘Toen ik begon hadden we een aantal jaren gehad waarin de armoede telkens iets afnam. Je ziet nu dat het, door de oplopende inflatie, voor veel mensen echt ingewikkeld is geworden. Ook voor mensen die normaal altijd wel goed konden rondkomen. Toen ik aantrad dacht ik: we gaan in de startblokken en we gaan de armoede nog verder omlaag brengen. Nu denk ik: als het niet verder oploopt, dan zijn we al een heel eind.’

In hoeverre is het armoedeprobleem te wijten aan de overheid zelf?

‘De overheid heeft met de beste bedoelingen heel veel regelingen gemaakt. Maar een van de problemen die ik bij mijn werkbezoeken vaak hoor, is de complexiteit van die regelingen. Dat men niet weet waar ze moeten zijn of waar ze recht op hebben. Maar zelfs als mensen dat wel weten, durven ze het soms niet aan te vragen. Omdat er wantrouwen, bijna een angst voor de overheid, is ontstaan. Dat vind ik een van de meest confronterende zaken die ik ben tegengekomen. Daarom moeten we fundamenteel anders naar mensen kijken. Ik kan aan een heleboel knoppen gaan draaien, en dat doen we ook, maar ten diepste gaat het over de vraag: hoe kun je als overheid laten zien dat mensen je niet hoeven te wantrouwen?

Mensen in de bijstand worden niet meer gestraft als ze mantelzorg verlenen, een bijbaan hebben, hun kinderen na hun 21e in huis houden of af en toe een boodschappentas van de buurvrouw krijgen. Dat klinkt eigenlijk heel vanzelfsprekend, toch?

‘Het is inderdaad zo vanzelfsprekend dat het eigenlijk raar is dat we dit eerder niet hebben toegestaan. Die vanzelfsprekendheid wil ik weer terugbrengen in de wet.’

Al jarenlang leeft meer dan 60 procent van de mensen in de bijstand onder de armoedegrens. Zijn deze aanpassingen dan niet te weinig en te laat?

‘Als het om geld gaat, gaan we ook het wettelijk minimumloon verhogen, met daaraan gekoppeld de uitkeringen.’

Maar die verhoging wordt ingehaald door de inflatie, en bovendien liep het minimumloon al veel langer achter bij de gemiddelde loonstijging.

‘Om de inflatie te dempen hebben we ondertussen ook een aantal incidentele maatregelen genomen. En we blijven nadenken of dit nu genoeg is. We zeggen niet: we hebben een beslissing genomen, klaar. Ook deze zomer liggen de koopkracht en de hogere energieprijzen weer of tafel, en gaan we kijken hoe we daar oplossingen voor kunnen bieden. Tegelijkertijd is het belangrijk dat we breder kijken, dat we mensen in de bijstand niet alleen een vangnet bieden, maar ook perspectief op werk. Uiteindelijk is dat natuurlijk de weg waarop je het snelst uit de armoede komt. Ik geloof dat mensen het beste terechtkomen als ze mee kunnen doen. Dat zal misschien niet altijd via betaald werk zijn, maar ze moeten wel gezien worden als mens met talenten en capaciteiten.’

Lees het hele interview in Binnenlands Bestuur nummer 14.

Reacties: 4

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.

Hans Bakker
Er komt een grote armoedegolf op Nederland af. Een armoede tsunami.
Het zal nog even duren voordat het echt zover is, maar hij komt. Dat komt doordat veel minder werkenden dan vroeger pensioen opbouwen. De vele flexcontracten en nieuwe sectoren zonder cao’s met pensioenregeling zijn daar de oorzaak van. De distributiesector bijvoorbeeld kent geen algemeen verbindend verklaarde cao met pensioenregeling. Een relatief nieuwe groep armen zijn de arbeidsmigranten uit midden- en oost europa. Dat zijn er exclusief familieleden zo’n 700.000. Deze arbeidsmigranten zijn oververtegenwoordigd in oa de distributiesector. De voertaal is er vaak Pools. Na vijf jaar wit werken in Nederland krijgt deze groep recht op een verblijfstitel voor onbepaalde tijd. Voor een Bulgaar die op zijn 50ste naar Nederland komt en op zijn 55ste weer stopt, betekent dat een levenslange afhankelijkheid van het Nederlandse sociale stelsel. Voor de werkgever is dat vijf jaar feest. Zo hangen wij in Nederland collectief een molensteen van armoede op onze nek, waar een zeer klein groepje daar financieel van profiteert. Als ik lees over de inspanningen van Carola Schouten, dan is dat dweilen met de kraan open.
Hielco Wiersma
Sociaal beleid met een menselijk gezicht ontstaat niet alleen als burgers, maar ook als de Overheid zelf zich aan de door haar opgestelde wetgeving houdt.
Hielco Wiersma
Als gepensioneerden bij uitpuilende pensioenpotten 14 jaar lang ten onrechte indexering (ca. 55 miljard euro) wordt onthouden kan je niet verwachten dat er vertrouwen ontstaat voor (de totstandkoming van) nieuwe pensioenwetgeving. Nieuwe pensioenwetgeving is sowieso niet mogelijk als er geen klinkklare helderheid is over de financiële onderbouwing in een nieuw financieel kader. Over dat laatste is geen of onvoldoende duidelijkheid, laat staan over de noodzaak van de uitkering van inhaalindexatie en de samenstelling en hoogte van toekomstige vaste pensioenpremies.
Overigens zal alleen de implementatie van nieuwe wetgeving naar verwachting alleen al 1,6 miljard uur (1 miljoen werknemers gedurende 1 jaar) en meer dan 1 miljard euro vergen. Uiteraard dienen de kosten in dat geval ten laste van alle deelnemers afzonderlijk worden gebracht.
Wil Driessen
1. Wie gaat er straks bepalen wie behoort te de 50% van de kinderen die in armoede moet blijven leven?
2. Het budget van de gemeenten voor de bijstand moet omhoog. Nu is het budget te laag daardoor is de belangrijkste drijfveer voor de gemeenten om zo weinig mogelijk uit te geven aan de bijstand. Daardoor maken de gemeenten de toegang tot de bijstand zo moeilijk mogelijk. Als iemand bijstand aanvraagt is het doel in veel gemeenten: hoe voorkom ik dat een een uitkering moet verstrekken, niet hoe zorg ik ervoor dat de burger een menswaardig leven kan hebben. Er wordt aan schadelast beperking gedaan door mensen voor hun uitkering te laten werken, zelden wordt daarbij aan de voorwaarden voldaan die de participatiewet stelt om mensen voor hun uitkering te werk te stellen.
3. Er zijn nauwelijks (om)scholingsmogelijkheden voor mensen met een bijstandsuitkering: doel is de kortste weg naar werk, vaak blijkt dat een doodlopende weg te zijn. Er is ook nauwelijks budget voor het (om)scholen van mensen met een bijstandsuitkering bij de gemeenten. Er wordt nauwelijks gebruik gemaakt van andere financieringsmogeIijkheden. O&O fondsen en sinds kort STAP. In België en Duitsland hebben mensen die een uitkering ontvangen veel meer mogelijkheden om (om) te scholen. (Om)scholing kan mensen perspectief bieden op een baan, in een tijd van krapte op de arbeidsmarkt is het zonde dat mensen die door (om)scholing een baan zouden kunnen krijgen die mogelijkheid niet hebben.
4. Veel mensen met een bijstandsuitkering hebben een "belemmering", volgens het CBS 85%. Daar is weinig aandacht voor. Ook voor mensen met een belemmering kan (om)scholing het toch mogelijk maken om een baan te verwerven.
5. Mensen die een bijstandsuitkering ontvangen kennen vaak hun rechten niet en zijn vaak bang om een klacht in te dienen of bezwaar te maken tegen beslissingen van de gemeenten. Daardoor kunnen gemeente beslissingen nemen die strijdig zijn met de wet en regelgeving.
Advertentie