Gesloten jeugdzorg moet beter, vinden Kamerleden

De omstandigheden van jongeren in de gesloten jeugdhulp moeten beter, maar of dat echt gaat lukken staat of valt bij voldoende personeel. Dat is de breed gedeelde opvatting - én zorg - van de Tweede Kamer, die in grote lijnen het wetsvoorstel van staatssecretaris Maarten van Ooijen (Jeugdzorg) steunt dat de rechtspositie van jongeren in de gesloten jeugdhulp verbetert.

D66, GroenLinks en PvdA hebben in het Kamerdebat over de gesloten jeugdhulp diverse verbetervoorstellen ingediend, waarvan een aantal op steun van een Kamermeerderheid kan rekenen.

Verbeteren

Jongeren met onder meer ernstige opgroei- of opvoedingsproblemen kunnen in de gesloten jeugdhulp terechtkomen. Afgesproken is dat de gesloten jeugdzorg in 2030 volledig is afgebouwd. In 2022 zaten er 696 jongeren in een gesloten instelling. Tot het zover is, willen kabinet en Kamer het leven voor deze kwetsbare jongeren zoveel als mogelijk verbeteren. ‘Een verblijf in de gesloten jeugdhulp heeft een grote en vaak negatieve impact op de jongeren, die de hulp vaak te repressief vinden’, zei VVD-Kamerlid Ruud Verkuijlen.

Separeerruimte

In het wetsvoorstel dat de rechtspositie van deze jongeren versterkt, wordt onder meer vastgelegd dat zij zo min mogelijk in een separeerruimte worden opgesloten. Jongeren mogen straks niet langer dan een dag in isolatie worden geplaatst, met in hoge uitzondering de mogelijkheid tot verlenging van nog een dag.

Als de wet wordt aangenomen, moet aan drie voorwaarden worden voldaan voordat een jongere in isolatie mag worden geplaatst. Het principe 'nee, tenzij' is ‘het hart van de wetswijziging’, zei Van Ooijen. Het moet noodzakelijk zijn, er is geen minder zwaar alternatief mogelijk en de maatregel moet effectief zijn.

Personeel

Een aantal fracties vreest dat het in isolatie zetten van jongeren zal doorgaan, zolang er tekort aan personeel is. De wet - om alleen op basis van de eerder genoemde drie randvoorwaarden - een jongere in isolatie te zetten, is een ‘papieren werkelijkheid’, zei GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld. In de praktijk werkt het volgens haar heel anders. Hulpverleners ‘kunnen soms niet anders, om zichzelf en de rest van de groep te beschermen. Dat moeten we gewoon erkennen.’

Van Ooijen erkent weliswaar dat hulpverleners nu wel eens kiezen voor een ingreep, waartoe ze niet hadden besloten als er meer personeel zou zijn geweest. Maar personeelstekort in de jeugdhulp mag nooit reden zijn om jongeren in isolatie te zetten, benadrukt de staatssecretaris.

Zakgeld

Zowel coalitie als oppositie is het erover eens dat de richting die de staatssecretaris is ingeslagen een goede is, ook al wordt er veel te lang op gewacht. Toch moet de wet nóg beter, vindt een deel van de Kamer. Zo willen D66, GroenLinks en PvdA dat deze jongeren recht krijgen op zak- en kleedgeld. Dat is nu nog niet overal zo geregeld.

D66 vindt dat jongeren in de gesloten jeugdhulp een schadevergoeding moeten kunnen krijgen, als hun klacht door de klachtencommissie gegrond is verklaard. Nu is het zo dat deze jongeren de rechter moeten vragen om hen een schadevergoeding toe te kennen.

Bezoek

GroenLinks en PvdA willen ook dat jongeren hun vrienden op bezoek mogen krijgen. Het wetsvoorstel van Van Ooijen regelt dat alleen ouders, andere gezinsleden, de voogd of pleegouders op bezoek mogen komen. ‘Voor veel jeugdigen in gesloten jeugdhulp zijn vrienden zeer belangrijk, zeker omdat de relatie met familie soms problematisch is’, schrijft GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld in haar amendement dat ze samen met de PvdA heeft ingediend.

Goede aarde

Een aantal de voorstellen van de Kamer valt bij staatssecretaris Van Ooijen in goede aarde. Zo heeft hij er geen moeite mee als de Kamer instemt met het voorstel van GroenLinks en PvdA om ook vrienden op bezoek te laten komen bij jongeren in de gesloten jeugdhulp. Ook met het voorstel van D66-Kamerlid Rens Raemakers - die vind dat jongeren in de gesloten jeugdhulp een schadevergoeding moeten kunnen krijgen - kan de staatssecretaris leven. Het gezamenlijke voorstel van D66, GroenLinks en PvdA om alle jongeren in de gesloten jeugdhulp zak- en leefgeld te geven, stuit bij Van Ooijen evenmin op weerstand.