'De gesloten jeugdzorg wordt ondoordacht afgebouwd'

De gesloten jeugdzorg wordt te snel afgebouwd zonder dat er goed zicht is op de gevolgen. Hierdoor verkeert een deel van de gespecialiseerde jeugdzorg in de gevarenzone.

Beschikbaarheid

Dat concludeert de Jeugdautoriteit (JA) in het rapport Kerncijfers JeugdzorgPlus dat maandag naar de Tweede Kamer is gestuurd. Op verzoek van het ministerie van VWS en de VNG onderzocht deze autoriteit, die waakt over de beschikbaarheid van de jeugdzorg in Nederland, de stand van zaken in de gesloten jeugdzorg.

Financiële problemen

In totaal zijn er elf instellingen voor gesloten jeugdzorg, ook wel JeugdzorgPlus genoemd. Hiervan zijn er volgens een woordvoerder op dit moment 6 ‘in casuïstiek’ bij de JA. Bij 3 van deze 6 is volgens de woordvoerder sprake van een 'trede 3-situatie' wat betekent dat de er grote zorgen zijn over het voortbestaan.  

Pleegzorg

Veel van deze instellingen bieden ook andere gespecialiseerde vormen van jeugdzorg, zoals pleegzorg, gezinshuizen, kleinschalig open verblijf en crisisopvang. Ook die staan op het spel als een instelling voor gesloten jeugdzorg omvalt, met grote gevolgen voor meerdere jeugdzorgregio’s. Volgens de JA- woordvoerder dreigt de beschikbaarheid van dit aanbod op dit moment daadwerkelijk in gevaar te komen, net als die van gesloten-jeugdzorg-plekken. 

Nieuwe trauma's

De snel afnemende bezetting in de gesloten jeugdzorg heeft te maken met een groeiende voorkeur in de samenleving voor kleinschalige behandelplekken, liefst zonder slot op de deur. Ook de Tweede Kamer is groot voorstander van deze trend, zeker nadat meerdere ervaringsdeskundigen aangaven dat zij in de gesloten jeugdzorg nieuwe trauma’s opliepen.

Verdwenen

Daarnaast werden er tijdens de coronacrisis minder jeugdigen verwezen naar de gesloten jeugdzorg. ‘Het is niet duidelijk waar deze jongeren zich nu in de keten bevinden’, zo schrijft de JA in het rapport. ‘In het ideale scenario ontvangen deze jongeren elders meer passende vormen van zorg, maar het is ook denkbaar dat zij uit de zorgketen zijn verdwenen.’

Alternatieven

Volgens de JA is het onduidelijk hoe het op dit moment staat met de alternatieven voor de verdwijnende gesloten jeugdzorgplekken. De vraag is volgens de autoriteit dan ook ‘in hoeverre gemeenten en regio’s ertoe in staat zijn de jongeren eerder in het traject goed op te vangen.’ Ook houdt de JA er rekening mee dat er capaciteit wordt afgebouwd, die in de toekomst toch wenselijk blijkt te zijn.

Bezettingsgraad

JeugdzorgPlus telde op 1 juli dit jaar 684 plekken met een gemiddelde bezetting van 73 procent. Veel instellingen worden gefinancierd op basis van een bezettingsgraad van 95 procent. ‘Als de bezettingsgraad lager is, worden zij daarvoor niet gecompenseerd, terwijl afbouw van de voorziening vaak niet op korte termijn mogelijk is’, aldus de JA.

Overgang

In de vorm van een zogeheten 'specifieke uitkering' (SPUK) heeft VWS inmiddels al geld beschikbaar gesteld om de overgang van gesloten jeugdzorg naar kleinschalige en zoveel mogelijk open behandelplekken te financieren – maar die bijdrage zou lang niet altijd voldoende zijn. ‘Vanuit casuïstiek is bekend dat niet alle aanbieders de SPUK regeling als voldoende ervaren’, aldus de JA in het rapport.

Met klem

Meerdere jeugdzorgregio’s gaven bij de JA dat zij grote behoefte hebben aan een langere termijn strategie van de VNG en VWS. Zo’n strategie moet onder meer duidelijkheid geven over welke JeugdzorgPlus-instellingen wel en welke niet zullen blijven bestaan. In juli al vroeg de JA het ministerie van VWS, de betrokken zorgaanbieders en de VNG ‘met klem’ om gezamenlijk afspraken te maken over de JeugdzorgPlus.