Landelijke regie op afbouw gesloten jeugdhulp

Op de afbouw van de gesloten jeugdhulp en de komst van kleinschalige alternatieven daarvoor, komt landelijke regie. Dat meldt staatssecretaris Maarten van Ooijen (Jeugdzorg) in het uitvoeringsplan voor de gesloten jeugdhulp dat vrijdag naar de Tweede Kamer is gestuurd. Daarin staat de route naar de geleidelijke, maar volledige afbouw van het aantal gesloten plaatsingen in 2030.

Repressief

In de gesloten jeugdhulp komen onder meer jongeren terecht met ernstige opgroei- of opvoedingsproblemen of jongeren voor wie opname nodig is om te voorkomen dat ze zich aan noodzakelijke jeugdhulp onttrekken. Er is al lang kritiek op. Veel jongeren vinden de hulp te repressief, onveilig en te weinig liefdevol.

De kabinetsvisie om naar nul plaatsingen te gaan dateert van juli vorig jaar, nadat een unanieme Tweede Kamer het kabinet daartoe via een motie had opgeroepen. De visie is nu vertaald naar de manier waarop de af- en ombouw moet gaan plaatsvinden en wie daarvoor moeten zorgen.

Inhoudelijke regie

Het is de eerste keer dat het kabinet de regie op een onderdeel van de jeugdzorg terugpakt, nadat de verantwoordelijkheid hiervoor in 2015 aan gemeenten werd overgedragen. Van Ooijen is gebleken dat je ‘op een aantal hoog-complexe onderwerpen echt inhoudelijke regie nodig hebt’, laat hij weten. Daar hadden de gemeenten ook om gevraagd.

In regionale samenwerkingsverbanden (jeugdzorgregio's) gaan gemeenten, jeugdhulpaanbieders, professionals en jongeren samen plannen maken om de af- en ombouw te realiseren. Op landelijk niveau worden die plannen beoordeeld en wordt de uitvoering ervan in de gaten gehouden. Hij hoopt zo de vaart erin te houden en ook te kunnen zien of de ‘verschillende puzzelstukjes’ die de regio's aandragen wel tot een ‘landelijke puzzel’ leiden. ‘Dat zal niet altijd zo zijn.’

Gehalveerd

‘Laat ik een voorbeeld noemen. Als je denkt: in de regio Brabant gaan we een specialistische gesloten jeugdhulp bieden die uniek wordt in Nederland, dan weet je vrij snel dat dit niet bij elkaar past’, aldus de bewindsman. Bovendien kan dan ook besproken worden of er überhaupt behoefte is aan zo'n voorziening.

De beweging naar minder gesloten jeugdhulp is al een tijdje gaande. Sinds 2017 is het jaarlijkse aantal gesloten plaatsingen bijna gehalveerd. Het aantal plaatsen in gesloten instellingen is afgenomen van 994 in 2020 naar 696 in 2022. Vijftig nieuwe plaatsen op kleinschalige locaties zijn inmiddels verwezenlijkt.

‘Het Rijk, gemeenten, aanbieders en jongeren zelf zijn het allemaal eens dat we toe moeten naar jeugdhulp die kleinschalig, zo veel mogelijk open en zo thuis mogelijk georganiseerd is’, zegt Van Ooijen. ‘Met als doel menswaardige en liefdevolle zorg voor kwetsbare jongeren.’

Doorpakken

Jeugdzorg Nederland noemt het afbouwen van de gesloten jeugdhulp ‘zeer wenselijk’. Wel hoopt de brancheorganisatie dat regie op landelijk niveau ‘niet verzandt in allerlei bureaucratische processen’, aldus een woordvoerder. ‘Het is belangrijk om ook echt door te pakken en concrete acties voor te schrijven.’

Separeerruimtes

Onderdeel van het afbouwen van de gesloten jeugdhulp is het vinden van alternatieven voor de zogenoemde 'separeerruimtes'. Die worden gebruikt om jongeren gedwongen te kunnen afzonderen, bijvoorbeeld als zij zich erg agressief gedragen. Een separeerruimte is echter een noodmaatregel, zo legt Jeugdzorg Nederland uit. ‘Het is nooit een passende manier van behandelen.’

Het aantal separeerruimtes in de gesloten jeugdhulp is de afgelopen vier jaar afgebouwd van 72 naar 27, zo meldt de brancheorganisatie vrijdag ook. Het doel is om zo snel mogelijk alle separeerruimtes in Nederland te sluiten, maar het verschilt per organisatie op welk tempo dat gebeurt. Bij vier organisaties zijn alle ruimtes inmiddels dicht, bij zes andere zijn er nog wel een aantal in gebruik.