Winstwaarschuwing: kosten jeugdzorg blijven voorlopig stijgen

De uitgaven voor de jeugdhulp blijven stijgen, ondanks dat veel gemeenten sinds 2018 bewust sturen op de beteugeling ervan. ‘Deze stijging wijst op een oplopend tekort bij gemeenten’, zo staat in de deze week verschenen VNG-rapportage Maatregelen jeugdhulp 2022.

Individuele voorzieningen

Volgens deze rapportage stegen in de periode 2019-2020 de kosten voor de zogeheten ‘individuele voorzieningen’ met 6 procent (280 miljoen euro). Hierbij gaat het onder meer over begeleiding, jeugd- en opvoedhulp, jeugd ggz en Jeugdzorg Plus. De groei van kosten voor individuele voorzieningen vlakt wel af in vergelijking met voorgaande jaren – mogelijk is dat een corona-effect. Informatie over de kostenontwikkeling van andere vormen van jeugdzorg staat niet in de rapportage.

Bestaanszekerheid

In juni 2021 besloten de VNG en het rijk om maatregelen te stimuleren die het jeugdstelsel financieel beheersbaar kunnen maken. In verband hiermee bracht de VNG in kaart wat gemeenten de afgelopen jaren al deden op dit gebied. Veel, zo blijkt uit de rapportage waaraan meer dan de helft van alle gemeenten deelnam. Bijvoorbeeld als het gaat om de versterking van de bestaanszekerheid, het ‘normaliseren’ van opvoedproblemen en de invoering van een praktijkondersteuner jeugd bij de huisarts.

Moeilijk te meten

Van sommige maatregelen zien gemeenten nu al positieve financiële effecten, bijvoorbeeld van de invoering van een jeugd-ondersteuner bij de huisarts en van het maatwerkbudget. Van veel andere maatregelen is echter onduidelijk wat ze concreet opleveren aan besparingen – dit effect is vaak moeilijk te meten.

Wachtlijsten

Daarnaast speelt het probleem van de wachtlijsten: zodra er bij een aanbieder een plek vrijkomt, wordt die onmiddellijk ingenomen door een andere inwoner van een gemeente. ‘Hiermee wordt de zorg per cliënt weliswaar goedkoper, maar de totale kosten nemen niet af. Het is belangrijk om hier bij de uitwerking van de hervormingsagenda rekening te houden’, aldus de rapportage. Met deze rapportage lijkt de VNG een winstwaarschuwing af te geven voor 2022. Tijdens het bestuurlijk overleg van 2 juni 2021 spraken het kabinet en de VNG af dat de jeugdzorgkosten dit jaar al met 214 miljoen euro zouden dalen dankzij een aantal hervormingsmaatregelen.

Reikwijdte

Gemeenten ervaren knelpunten bij de uitvoering van deze maatregelen, zo constateert de VNG. Zo lopen ze er tegen aan dat landelijk nog niet is vastgesteld wat er wel en niet onder de jeugdzorg valt. Hierdoor kunnen zij maatregelen als ‘het beperken van de reikwijdte van de jeugdzorg’ en het ‘normaliseren van de levens van jeugdigen’ lastig uitvoeren. Eerder gaven de stuurgroep Maatregelen financiële beheersbaarheid en Jeugdwet onder leiding van Marjanne Sint en de Commissie van Wijzen aan dat hier de wetgever aan zet is. ‘Het is geen optie om de Jeugdwet ongewijzigd te laten omdat alleen een minimaal voorzieningenniveau te onbepaald is en geen aanknopingspunten bevat om te komen tot een (financieel) houdbaar jeugdstelsel’, aldus de uitspraak van de Commissie van Wijzen in mei 2021.

Doorpakken

Ook is er nog geen landelijke duidelijkheid over wie de jeugd-ondersteuner van de huisarts betaalt, de zorgverzekeraar of de gemeente. Om daadwerkelijk te komen tot lagere uitgaven van de jeugdzorg is het volgens de VNG ‘hoog tijd om door te pakken’ met de Hervormingsagenda.

Conflict

In 2019 gaven gemeenten 1,6 tot 1,8 miljard euro meer uit aan jeugdzorg dan in het decentralisatiejaar 2015 – een stijging van meer dan 50 procent. De almaar stijgende jeugdzorgkosten sinds 2017 zijn één van de belangrijkste redenen voor de  Hervormingsagenda Jeugd 2022-2028. Aanvankelijk zou deze agenda al op 1 januari 2022 definitief worden vastgesteld. Een extra structurele bezuiniging van 511 miljoen euro vanaf 2025 - die onverwacht opdook in het Regeerakkoord – zorgde echter voor een conflict tussen het rijk en de gemeenten en daarmee voor een grote vertraging. Nadat het rijk toegezegde de verantwoordelijkheid voor deze extra bezuiniging op zich te nemen, werd het gesprek vorige maand hervat. Half november moet de Hoofdlijnenagenda klaar zijn, zo staat in de VNG-ledenbrief van 30 mei over ‘doorstart’ van de Hervormingsagenda Jeugd.