Staatssecretaris Karremans (VWS) stoft ‘snackwet’ af

Gemeenten moeten meer ruimte krijgen om het aanbod van ongezond voedsel te beperken op plekken waar veel kinderen en jongeren komen. Dat vindt staatssecretaris van Volksgezondheid Vincent Karremans (VVD). Volgens hem hebben lokale overheden nu onvoldoende mogelijkheden om snackbars, fastfoodketens en andere ongezonde voedselaanbieders te weren. De bewindspersoon werkt aan een nieuw wetsvoorstel dat hij in 2026 naar de Tweede Kamer wil sturen.

Fastfood

Ongezond voedsel is steeds zichtbaarder in het straatbeeld. De zogenoemde ‘voedselomgeving’ – alle plekken waar eten en drinken wordt verkocht of aangeprezen – is de afgelopen decennia flink veranderd. Ongezond eten is daardoor steeds normaler geworden. Het aantal ongezonde voedselaanbieders, zoals dönerzaken, donutwinkels en pizza-afhaalrestaurants, groeide het afgelopen decennium met 30 procent. Rondom scholen was die stijging nog sterker: binnen een straal van vijf minuten lopen nam het aantal fastfoodlocaties met 40 procent toe. Tussen 2011 en 2021 groeide het totale aanbod van fastfoodzaken met 20 procent.

Groenteboeren

In dezelfde periode verdwenen juist steeds meer verswinkels, zoals groenteboeren, bakkers en viswinkels – een landelijke daling van 15 procent. In Rotterdam is die ontwikkeling nog scherper zichtbaar: tussen 2004 en 2018 halveerde het aandeel verswinkels, terwijl het aantal fastfoodlocaties in de havenstad met 37 procent toenam.

Lagere inkomens

Die toename is niet gelijk verdeeld over het land. ‘Uitgerekend in wijken waar veel mensen uit lagere inkomensgroepen leven, concentreert zich een onevenredig groot aantal aanbieders van ongezond fastfood’, schrijft Karremans in een brief aan de Tweede Kamer. ‘Hetzelfde geldt voor de omgeving rondom scholen.’ Volgens de staatssecretaris staan gemeenten nu grotendeels machteloos als ze het aanbod van ongezond voedsel willen inperken. ‘Zij kunnen dat nu alleen doen op basis van overlast (licht, geluid, verkeer, afval, stank)’, aldus Karremans.

Voedselwet

Gemeenten dringen daarom al langer aan op het creëren van een Voedselwet. Zo zouden zij op basis van gezondheid grenzen kunnen stellen aan de groei van het ongezonde voedselaanbod. Een onderzoek van adviesbureau Berenschot onderschrijft die wens. Uit hun analyse blijkt dat de huidige wetgeving geen ruimte biedt om nieuwe aanbieders van ongezond voedsel te weren op basis van ‘gezondheidsargumenten’. De consultants adviseren het ministerie van Volksgezondheid daarom werk te maken van een nieuwe, brede Voedselwet, waarin gezondheid een zelfstandig beleidsdoel wordt.

Verleidingen

Karremans neemt dat advies deels over. Hij kondigt aan dat gemeenten in gebieden waar veel kinderen en jongeren komen – zoals rond scholen, sportparken en evenementenlocaties – aanvullende wettelijke mogelijkheden moeten krijgen om deze doelgroep ‘te beschermen’ tegen een ongezond voedselaanbod. Kinderen kunnen namelijk gevoeliger zijn voor verleidingen uit een ongezonde voedselomgeving. Omdat hun brein nog in ontwikkeling is, zijn ze vaker geneigd te kiezen voor de onmiddellijke (ongezonde) beloning. Daarom zou het kabinet volgens Berenschot zich vooral moet focussen op ‘ernstige gevallen’, zoals locaties waar veel jeugdigen samenkomen. Verder dringt het bureau erop aan dat gemeenten nauw worden betrokken bij de totstandkoming van het wetsvoorstel.

Schijf van Vijf

Het idee van een ‘snackwet’ is niet nieuw. Karremans’ voorganger Maarten van Ooijen (ChristenUnie) pleitte ook al voor wetgeving die gemeenten in staat zou stellen ongezonde voedselaanbieders te weren. Van Ooijen wilde daarbij de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum gebruiken om te bepalen welke aanbieders gezond of ongezond waren. Karremans is inmiddels gestart met het opstellen van het wetsvoorstel. De VVD-bewindspersoon beoogt de wet in 2026 voor te leggen aan de Tweede Kamer.