UWV zet risicoscans in bij fraudeopsporing

Uitvoeringsorganisatie UWV werkt steeds vaker met 'risicoscans', die moeten helpen bij het opsporen van fraude met uitkeringen. Hoewel er, zeker sinds het toeslagenschandaal, de nodige maatschappelijke kritiek is op het gebruik van dergelijke systemen, is UWV ervan overtuigd 'dat risicoscans een goed en effectief middel zijn, mits ingezet met voldoende waarborgen'.

Verhoogde kans

UWV, de organisatie die onder andere de werkloosheidsuitkering WW uitvoert, is bezig met de ontwikkeling van verschillende risicoscans – systemen die aangeven wanneer iemand een verhoogde kans heeft om uitkeringsfraude te plegen. Zo zijn er risicoscans die controleren op verblijf in het buitenland, de sollicitatieplicht en zogenaamde 'verwijtbare werkloosheid'. 'Risicoscans worden een steeds belangrijker onderdeel van onze toezichts- en handhavingsstrategie', schrijft UWV in een update bij het meest recente jaarverslag.

Goed en effectief

Uit het toeslagenschandaal, waarbij duizenden ontvangers van kinderopvangtoeslag onterecht beschuldigd werden van fraude, is gebleken dat geautomatiseerde fraudeopsporing kan leiden tot vooringenomen beslissingen, soms met schrijnende gevolgen. 'We zijn ons ervan bewust dat het werken met risicoscans maatschappelijk gezien vragen kan oproepen', aldus UWV. 'We zijn er tegelijkertijd van overtuigd dat risicoscans een goed en effectief middel zijn, mits ingezet met voldoende waarborgen.'

Vertrouwen

Voor UWV gaat het werken met risicoscans juist gepaard met handhaving 'waarin de menselijke maat centraal staat'. 'We hanteren het uitgangpunt dat de meeste mensen zich aan de regels (willen) houden en handelen vanuit vertrouwen', schrijft UWV in het Jaarplan 2023. Zo wil de organisatie ervoor zorgen dat kleine foutjes geen grote gevolgen hebben en dat er altijd wordt gekeken naar individuele omstandigheden.

Ook het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is voorstander van de inzet van risicoscans. Hierdoor hebben 'goedwillende burgers minder last van onderzoeken of controles', schrijft het ministerie in de meest recente editie van de 'Stand van de Uitvoering'.

Niet automatisch

Bovendien zijn er waarborgen ingebouwd om vooringenomenheid en discriminatie te voorkomen en is er aandacht voor ethiek en privacy. Daarvoor heeft UWV een zogenaamd Model Risk Management raamwerk ontwikkeld. 'Risicoscans leiden overigens nooit tot een automatisch besluit', benadrukt UWV. 'Onze medewerkers zullen de signalen altijd verder onderzoeken voordat zij een beslissing nemen.'