Rijk verkleint risico voor bijstandsbudgetten

In bestuurlijk overleg tussen het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en de VNG is besloten om het vangnet Participatiewet (BUIG) uit te breiden. Dat meldt Divosa. Gemeenten lopen daardoor minder financieel risico bij hun uitgaven aan bijstandsgerechtigden.

BUIG

Gemeenten ontvangen op grond van de Participatiewet budget voor bijstandsuitkeringen en loonkostensubsidie. De zogenaamde Gebundelde uitkering, of BUIG-budget. De verdeling van dat budget per gemeente wordt voor een groot deel bepaald aan de hand van de historische uitkeringslasten in een gemeenten, bij kleine gemeenten zelfs volledig. Bij grotere gemeenten is er ook een objectieve verdeelsleutel. Het budget wordt bepaald onder andere op basis van het aandeel lage inkomens in een gemeente, de stedelijkheid, het aantal huurwoningen en het aantal mensen met een migratieachtergrond.

Tekorten

Ondanks de ramingen kan het voorkomen dat de kosten voor de bijstand toch hoger uitvallen. Dat betekent dat gemeenten dus minder geld krijgen dan ze daadwerkelijk nodig hebben om de Participatiewet te bekostigen. Het rijk compenseert dat tekort pas wanneer het meer dan 7,5 procent van de totale gebundelde uitkering bedraagt, en wanneer dat tekort er in minimaal drie van de laatste vier jaren was.

Vangnetuitkering

Dat gaat via de zogenaamde Vangnetuitkering. Over 2023 kregen 38 gemeenten deze uitkering, voor een totaalbedrag van 8,8 miljoen euro. Het grootste bedrag ging naar Zwolle: ruim een miljoen euro. De Vangnetuitkering compenseert niet het volledige tekort van een gemeente. Over een tekort van meer dan 7,5 procent tot en met 12,5 procent, wordt 50 procent uitgekeerd. Over een tekort meer dan 12,5 procent wordt wel 100 procent uitgekeerd.

Nieuwe drempel

Daarmee is de bijstand potentieel een groot financieel risico voor gemeenten. Een gemeente als Den Haag, die jaarlijks ruim 420 miljoen euro BUIG-budget ontvangt, kan volgens de huidige regels ruim 31 miljoen euro over het budget heengaan zonder dat het rijk daar compensaties voor hoeft te bieden. Om het risico iets te beperken hebben SZW en de VNG nieuwe afspraken gemaakt, meldt Divosa. Het grenspercentage wordt verlaagd van 7,5 procent naar 5 procent. Daarnaast komt er een nog ruimere regeling voor gemeenten die minimaal drie jaar achter elkaar een tekort hebben. Op dat moment gaat de vangnetdrempel naar 2,5 procent.