Van Ark: totstandkoming BUIG volledig transparant

Gemeenten kunnen prima achterhalen hoe hun bijstandsbudgetten tot stand komen, dat meldt staatssecretaris Tamara van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, VVD) in reactie op Kamervragen van Jasper van Dijk (SP). Van Dijk stelde de vragen naar aanleiding van onduidelijkheid bij de gemeente Sittard-Geleen over een budgetverlaging van 2,7 miljoen euro.

Objectieve prijscomponent

In haar beantwoording gaat Van Ark zowel in op de totstandkoming van afzonderlijke BUIG-budgetten in het algemeen als op het bijstandsbudget van de gemeente in de Westelijke Mijnstreek. Fluctuaties in de bijstandsbudgetten vinden volgens Van Ark hun oorsprong in veranderingen van het macrobudget (het totale BUIG-budget van alle gemeenten) en veranderingen in het budgetaandeel van een gemeente die voortkomen uit het objectief verdeelmodel. De daling van het budget van Sittard-Geleen heeft volgens de staatssecretaris hoofdzakelijk met het laatste te maken. De ‘objectieve prijscomponent’ (waarin de hoogte van de uitkering van een huishouden wordt ingeschat) die dit jaar aan het verdeelmodel is toegevoegd, is al goed voor 20 procent van het budgetverlies. De rest is volgens Van Ark te verklaren door een betere werkgelegenheid in de regio, minder kans op verdringing en minder WW-uitkeringen. De Limburgse gemeente krijgt in een aparte sessie nog extra uitleg over haar budget, schrijft de staatssecretaris.

Toegang tot rekenmodule

Van Ark laat weten dat elke gemeente uiterlijk in september gedetailleerde informatie over de totstandkoming van het BUIG-budget voor het volgende jaar ontvangt. Mocht dat nog niet voldoende helderheid bieden, zijn er volgens Van Ark alsnog manieren waarop een gemeente de juistheid van haar BUIG-budget kan controleren. ‘Mocht desondanks een gemeente vermoeden dat de budgetberekening niet juist is, dan kan zij toegang krijgen tot de gehanteerde rekenmodule waarmee zij de gewenste controles op de berekening kan (laten) uitvoeren’, aldus de staatssecretaris, die desgevraagd benadrukt dat de die berekeningen niet geautomatiseerd plaatsvinden en altijd twee keer worden gecontroleerd.

‘Actuele cijfers nodig’

Wel erkent Van Ark dat het voor gemeenten lastig is om van te voren rekening te houden met budgetverschuivingen. Omdat de cijfers die voor de budgetberekening nodig zijn pas in augustus en september bekend worden, is het niet mogelijk gemeenten eerder een beeld te geven van hun budget. Op de vraag of gemeenten daardoor te laat pas een indruk krijgen van hun bijstandsbudget, antwoordt Van Ark dat het eenmaal van belang is dat de ramingen gebaseerd zijn op actuele cijfers en dat de VNG en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) het hierover met haar eens zijn.

Prikkelwerking

Dat de financieringssystematiek langdurig tot structurele tekorten en overschotten kan leiden, is volgens Van Ark inherent aan het objectief verdeelmodel. ‘Op deze manier wordt de beoogde prikkelwerking tot reductie van bijstandslasten tot stand gebracht’, zegt zij daarover. Met betrekking tot gemeenten die langdurig met tekorten kampen, verwijst de staatssecretaris naar de vangnetregeling.

Geen aanpassing financiering bijstand

Op sommige maatstaven in het verdeelmodel rust een intellectueel eigendomsrecht, laat Van Ark desgevraagd weten. De berekening van de maatstaven verdringing en werkgelegenheid in een regio zijn bijvoorbeeld eigendom van de Atlas voor Gemeenten. Dat leidt volgens Van Ark niet tot een gebrek aan transparantie. In onderzoeksrapporten wordt volgens haar uiteengezet hoe die maatstaven tot stand komen, waarom die onderdeel zijn van het verdeelmodel, en hoe die maatstaven de budgetverdeling beïnvloeden. Van Ark vindt dat de beschikbare informatie over de totstandkoming van de BUIG-budgetten genoeg duidelijkheid verschaft en dat gemeenten en het rijk daaraan voldoende hebben om hun beleid te sturen. Zij meldt desgevraagd dan ook dat zij geen redenen ziet om de financieringssystematiek van de bijstand aan te passen.