'Papiamentu hetzelfde behandelen als het Fries'

Het Papiamentu in Europees Nederland moet dezelfde bescherming krijgen als de het Fries. Dat zegt de Raad van Europa in Straatsburg, die tegelijk grote zorgen over het Fries uit.

De Raad van Europa laakt de vermindering van tolerantie en begrip in Nederland, waarvan een aanpak in ons land ontbreekt. Dat gaat onder meer om het gebrek aan bescherming van Roma, Sinti en woonwagenbewoners qua taal en qua huisvesting. Kritiek op ontbrekende rechten voor die groepen is al vaker geuit in Straatsburg en vaker door Nederland genegeerd. Een oproep voor respect voor de rechten van het Papiamentu is nieuw.

Vreemdelingenhaat

Verdeeldheid en vreemdelingenhaat zijn te veel onderdeel van het politieke discours en de media, zien ze in Straatsburg. De hoogste autoriteiten zijn vooral stil als het gaat om onderzoek, veroordeling en aanpak van de vreemdelingenhaat in politiek en media. Volgens  de organisatie voor mensenrechten en democratie ontbreken onderzoek, veroordeling en aanpak.

Dat staat allemaal in het vierde advies over Nederland van het adviescomité van experts, met daarin onder meer Clingendeael-expert Bob Deen. Dat advies gaat over het kaderverdrag inzake de bescherming van nationale minderheden. In Nederland is het Fries de enige taal die onder het kaderverdrag valt. Aan verzoeken om het Papiamentu in Europees Nederland bescherming te bieden, is tot dusverre door Nederland geen gehoor gegeven.

Etnisch profileren

Roma en Sinti en woonwagenbewoners vragen al lang om erkenning als nationale minderheid. Maar Nederland sluit hen nog steeds uit van het kaderverdrag. Deze bevolkingsgroepen hebben vaak te maken met etnisch profileren en discriminatie, vooral als het gaat om huisvesting.

Ze hebben er last van dat er met twee maten wordt gemeten door de decentralisatie van het woonbeleid. De centrale overheid ziet woonbeleid voor deze groepen niet als haar taak en dus zijn ze afhankelijk van gemeenten die ieder op hun eigen manier omgaan met beleid voor woonwagens en standplaatsen. Er ontstaat ongelijke behandeling omdat uitvoering van beleid afhankelijk is van de bereidheid van gemeenten om mee te werken aan huisvesting, meldt het rapport. Daarom is er behoefte aan een coherente gecentraliseerde en gecoördineerde aanpak.

Taalmaatregelen

Verschil in beleid tussen gemeenten is op meer plekken zichtbaar, bijvoorbeeld in Friesland in de plaatsnaamborden. Sommige gemeenten hebben tweetalige plaatsnaamborden maar dat geldt niet voor alle Friestalige gemeenten. Het adviescomité dat het rapport opstelt, verwacht zo snel mogelijk meer zichtbaarheid op straat zoals in april 2022 is vastgelegd in het Zichtbaarheidsakkoord Friese Taal dat het rijk en de provincie Fryslân sloten. Het adviescomité wil taalmaatregelen bij bedrijven om te voorkomen dat het gebruik van het Fries in de loop der tijd afneemt.

Lerarentekort

Er zijn meer zorgen om de Friezen. Het lerarentekort geldt voor leraren in de Friese taal. Het recht op gebruik van het Fries in het onderwijs is niet goed geregeld. Het wordt vooral in het basisonderwijs aangeboden. Aanstelling van een full time hoogleraar Fries aan een universiteit zou helpen de positie van het Fries te verbeteren.

In de rechtspraak is een tekort aan rechters, openbaar aanklagers en griffiers die het Fries machtig zijn. Dat verkleint de kans op een eerlijk proces. Provinciale bezuinigingen op instellingen die zich bezighouden met de Friese taal en cultuur die zijn aangekondigd voor 2024 zijn een punt van zorg. Dat geldt met name voor de positie van Omrop Fryslân. Noch in de mediawet, nog in de wet op de Friese taal zijn garanties op uitzendingen in het Fries opgenomen.

Geen sanctie

Het adviescomité is wel te spreken over het feit dat Nederland de rechten van Friezen blijft beschermen met aanzienlijke investeringen in taal, onderwijs en cultuur. De aanbevelingen worden in oktober door het comité van ministers besproken en dan wordt duidelijk welke aanbevelingen Nederland krijgt. Die aanbevelingen kan Nederland (weer) negeren als Den Haag daarvoor kiest: er is geen sanctie.