Raad mist grip op jeugdzorg

Onderzoek onder raadsleden

Het ervaren gebrek aan grip blijkt uit een door Citisens/Necker van Naem uitgevoerde enquête onder 937 raadsleden, in opdracht van Binnenlands Bestuur en in samenwerking met de NOS. Veel raadsleden vrezen voor oplopende budgettaire tekorten en wachtlijsten in de jeugdzorg.

Wat uit de Citisens-enquête pijnlijk duidelijk naar voren komt, is dat raadsleden amper grip zeggen te hebben op de uitvoering van de gedecentraliseerde taken in het sociale domein. In het bijzonder geldt dat voor de jeugdzorg. Dat terrein wordt door raadsleden als het meest complexe aangeduid. Nog geen twee op de tien raadsleden geven aan voldoende grip te hebben op de jeugdzorg.

Meer dan de helft van de raadsleden stelt dat dat op dit moment onmogelijk is. Het minst tevreden op dit vlak zijn raadsleden van de SP, GroenLinks en de PvdA – met respectievelijk 75, 66 en 63 procent.

Tijdsgebrek
De geringe invloed die kan worden uitgeoefend vanwege de uitvoering op afstand geldt als de belangrijkste reden. Maar ook de grootte en complexiteit van het dossier maken het lastig. Wat bovendien niet helpt, is dat de colleges van burgemeester en wethouders volgens veel raadsleden – één op de drie – niet bepaald scheutig zijn met informatie.

Ook gebrek aan tijd speelt een rol. Dat verbaast niet, want negen op de tien raadsleden geven aan dat de overheveling van de taken op het gebied van jeugd, werk en zorg in 2015 richting gemeenten het raadswerk omvangrijker hebben gemaakt. Bijna een kwart van de raadsleden zegt onvoldoende tijd en mogelijkheden te hebben de decentralisatiedossiers goed te begrijpen.

Toegankelijkheid in gevaar
Van alle gedecentraliseerde taken wordt de jeugdzorg door ruim twee op de drie raadsleden aangeduid als het veld waarop gemeenten de meeste risico’s lopen. Als grootste risico’s worden het budget, de kwaliteit en de toegankelijkheid van de jeugdzorg genoemd. Wat opvalt, is dat VVD’ers zich relatief gezien het minst zorgen maken over de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg. Het zijn vooral de GroenLinks-raadsleden – 70 procent – die de toegankelijkheid als risico zien, terwijl SP-raadsleden de kwaliteit van de jeugdzorg bedreigd zien door de budgettekorten.

Om (verdere) budgettaire tekorten op het terrein van de jeugdzorg te voorkomen, moet er volgens een ruime meerderheid van de raadsleden extra geld komen van het rijk. Opvallend is dat ook 8 van de 10 PvdA-raadsleden dat vinden.

Van de raadsleden die uitgaan van tekorten, ziet 9% de oplossing in het – tijdelijk – versoberen van het jeugdzorgbeleid. Het zijn de VVD-raadsleden die daar het meest voor voelen. Slechts een kleine minderheid van alle raadsleden oppert het – tijdelijk – laten oplopen van wachtlijsten en het werken met – eveneens tijdelijke – opnamestops.

Raad heeft ‘knoppen’ nodig
Om te kunnen sturen op de jeugdzorg, moet de gemeenteraad veel meer gerichte informatie krijgen van het college. De huidige stukken richting raad geven volgens Berenschot te weinig inzicht in hoe het ervoor staat. Dat stelt het adviesbureau naar aanleiding van een recent onderzoek naar de stand van zaken op het gebied van de jeugdzorg in Almere. De raad had om dat onderzoek gevraagd, omdat de leden meer zicht wilden op de doelmatigheid van de uitgaven op het gebied van jeugdhulp en de doeltreffendheid van het gevoerde beleid.

Een van de aanbevelingen is dat de informatie die naar de raad gaat van duiding wordt voorzien. Daarbij zou het college expliciet moeten aangegeven wat de beleidsmatige, financiële en politieke relevantie is van ontwikkelingen zoals die zich voordoen. ‘Voor de kaderstellende taak heeft de raad informatie nodig over ‘knoppen’ of ‘alternatieven’: wat zijn de mogelijkheden en welke consequenties kunnen die hebben?’, aldus het Berenschot-rapport. De gemeente heeft tal van knoppen, zoals de keuze om beleid te intensiveren, extra te investeren, te accepteren dat uitgaven tijdelijk hoger zijn of de keuzemogelijkheden voor burgers te beperken.

Samen met de NOS heeft Binnenlands Bestuur ook een onderzoek gedaan onder 228 gemeenten naar onder andere de tekorten in de jeugdzorg. Dat item wordt maandag 18 september door de NOS uitgezonden. Binnenlands Bestuur brengt de uitkomsten die dag op de website.