Bezuiniging op zorg voor onverzekerden verzwakt grip gemeenten

De invulling van de aangekondigde bezuiniging van 250 miljoen euro op de subsidies van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) raakt ook gemeenten. Zo wordt de subsidieregeling voor zorg aan onverzekerden flink ingeperkt. Binnen die regeling vervullen gemeenten een belangrijke rol als het gaat om vervolghulp en het begeleiden van mensen bij het afsluiten van een zorgverzekering.

Bezuiniging

De Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden (SOV), zoals de volledige naam van de regeling luidt, wordt door het kabinet niet volledig afgeschaft. In een brief aan de Kamer schrijven minister Agema en staatssecretarissen Maeijer en Karremans dat het budget vanaf 2027 met 40 miljoen naar beneden wordt bijgesteld. Op dit moment kunnen niet-verzekerden door de regeling zowel spoedeisende zorg als ook niet-spoedeisende zorg ontvangen, maar het kabinet wil dat hierin een afweging gaat plaatsvinden. Alleen acute zorg wordt straks nog altijd geleverd aan niet-verzekerden.

Gebruik

De subsidieregeling is bedoeld voor alle zorgverleners in de 1e en 2e lijn: huisartsen, tandartsen, of zorgverleners waarvoor een verwijzing van de huisarts nodig is. In de praktijk gaat het in 98 procent van de gevallen om ziekenhuizen en ggz-instellingen. Zij kunnen door de regeling zorg verlenen aan onverzekerden en de kosten via een subsidie terugkrijgen. Het gebruik van de regeling is het hoogst in de grootstedelijke gebieden en in Noord-Brabant. Dit wordt verklaard door de relatief hogere aantallen dak- en thuislozen in steden, en in Brabant door de grote hoeveelheid arbeidsmigranten.

Melding

De gemeente is betrokken, omdat zorgverleners die via de subsidie kosten declareren, dit dienen te melden bij de GGD. Dit was overigens tot medio 2022 verplicht, maar die verplichting werd opgeschort omdat de grote instroom van Oekraïense ontheemden zoveel druk legde op organisaties dat het declaratieproces als te omslachtig werd ervaren. De melding die bij de GGD binnenkomt, kan door gemeenten worden opgepakt als signaal dat iemand onverzekerd door het leven gaat. Dat is vaak een teken dat iemand kwetsbaar is en met verschillende problemen kampt.

Meer hulpbehoevenden in beeld

Uit een evaluatie in 2021 door het ministerie van VWS blijkt ook dat een belangrijk neveneffect van al deze meldingen is ‘dat meer personen die hulp nodig hebben in beeld komen dan voorheen het geval was’. GGD’en, gemeenten en maatschappelijke organisaties krijgen daardoor meer kansen om deze mensen te helpen. Om zich te laten verzekeren, maar daarnaast kan het ook een signaal zijn dat het niet goed gaat met iemand en daarmee aanleiding voor de gemeente om ondersteuning op te starten. Nu het kabinet het aantal behandelingen voor onverzekerden omlaag wil brengen zal echter ook het aantal meldingen dalen.

‘Belangrijk element in een sluitende keten van zorg’

In de praktijk blijkt dat gemeenten wisselend omgaan met meldingen. Rotterdam en Utrecht gaven aan dat ze in 2019 ongeveer 30 procent van de mensen die in beeld kwam via de SOV weer verzekerd konden krijgen. In Amsterdam lukte het maar in 7 procent van de gevallen. De onderzoekers van VWS concluderen dan ook dat de waarde van de SOV in het kader van vervolghulp sterk afhangt van de lokale en regionale inzet, maar dat het in theorie binnen de bredere aanpak van personen met verward gedrag een ‘belangrijk element’ kan zijn ‘in een sluitende keten van zorg’.