Liever een longread dan een TikTok-filmpje

‘Een serie longreads? Heb je dat echt voorgesteld? Maar je weet toch dat bestuurders en beleidsambtenaren niet lezen!’ Ik bel de afzender van het mailberichtje en verneem dat bestuurders en beleidsambtenaren op hearsay varen. Op het gesproken woord. Geplukt uit de kakafonie van de vergaderdag, in hun oren gestopt door adviseurs (‘ik praat je even bij’), in sluimertoestand ontleend aan de talkshows in de avonduren, gehoord op de sporttribune in het weekend. Half bewust registreert hun radar de woorden die er toe doen en die er niet meer toe doen. Krantenkoppen, appjes, memo’s en A-viertjes vullen hun praktische wijsheid verder in. Ze weten genoeg. Ik moet ze niet lastig vallen met een reeks longreads. Ze hebben wel wat beters te doen.

‘Hola, wat is dit?’, vraagt een gewaardeerd werkcontact mij. Ik leg uit dat het een lexicon betreft van veel gebruikte theoretische noties relevant voor sociaal werkers. Niets is zo praktisch als goede theorie, voeg ik eraan toe. ‘Maar je weet toch dat sociale professionals niet lezen!’, krijg ik terug. Sociaal werkers zijn mannen en vrouwen van de daad. Het dagelijkse werk is al ingewikkeld genoeg, hun caseload zwaar en hun werkdruk hoog, en dan ga ik ze nog eens lastig vallen met een lexicon, terwijl ze al een punthoofd krijgen van alle formulieren die ze moeten afvinken en invullen.

‘Pardon? Denk je echt langs deze weg bewoners te kunnen bereiken?’, krijg ik te horen. ‘Je weet toch dat bewoners niet lezen!’ Ik verdedig me door te wijzen op de zorg die ik heb besteed aan een eenvoudige, korte maar enthousiasmerend formulering. Tevergeefs. Bewoners lezen niet, luidt het Salomonsoordeel.

En zo levert het sociaal domein zijn eigen bijdrage aan het fenomeen van de ontlezing. Onze schriftcultuur maakt hier steeds meer plaats voor een visuele cultuur, zie de opmars van de infographics, vlogs en animaties. Het wachten is op de eerste adviesrapporten in de vorm van een TikTok-filmpje of een Instagram-story.

Het gebruik van visuele media is zeker grote winst, maar doorschieten lijkt me niet verstandig. Niet alles laat zich in één of enkele beelden samenvatten, zo ook is het niet verstandig om een schriftcultuur prijs te geven ten gunste van een cultuur waarin het gesproken woord domineert. De ontsporingen zijn dagelijks zichtbaar in ons werk.

De roep om korte liefst visuele syntheses – want onze tijd is kostbaar – gaat gepaard met een niet te stuiten drang tot (voor)overleggen, vergaderen, brainstormen en terugkoppelen. De geboekte winst op minder leestijd verspelen we met onbegrensde (online) praattijd. Met het lezen van een doortimmerde longread, inzichtgevend lemma of een puntige uitnodiging zouden we ons veel tijd besparen.

En onderschat de leeshonger van bestuurders, beleidsambtenaren, sociale professionals én bewoners niet. Ze eisen vaak zwaardere leeskost op, zo is mijn eigen ervaring, juist om te ontsnappen aan de ondragelijke lichtheid van het vluchtige gepraat.

Radboud Engbersen is programmaleider sociale basis van Movisie