De opkomst van de bullet-tekst

Afgelopen maand publiceerde het kabinet-Rutte III haar regeerakkoord Vertrouwen in de toekomst. Na een korte inleiding bestaat de tekst uit 611 bullets aan beleidsvoornemens en intenties, zich uitstrekkend over meer dan 50 pagina’s. Het regeerakkoord is daarmee een illustratie van de onweerstaanbare opkomst van de bullet-tekst, dat zijn teksten zonder versiering die staccato de lezer van zo concreet mogelijke informatie voorzien. Geen uitweiding, ideologische of theoretische bespiegeling, maatschappelijke context of geschiedenis, alleen maar de naakte informatieve kern.

Een bullet is een vette ronde punt. In het Engels kan bullet ook kogel betekenen. Dat is een mooi beeld. Het kabinet Rutte-III vuurde als het ware 611 informatie-kogels op de lezer af.  De bullet staat op het Word-scherm in de bovenbalk van je tekstverwerkingsprogramma. Klik het aan en hup je kan je bullets gaan maken en afvuren.  Zelf had ik dit jaar ook met het fenomeen te maken. Platform31 schreef toen voor de G32, dus voor onze middelgrote gemeenten, een trendstudie. Ik werkte er ook aan mee. Na de eerste versie met de G32 gewisseld te hebben, kregen we het verzoek om meer van bullets gebruik te maken.

Dat was een zeer leerzame ervaring. De bullet dwingt tot precisie en beknoptheid en maakt wijdlopigheid onmogelijk. Bestuurders en ambtenaren zijn je daar diep dankbaar voor, gezien de kolossale hoeveelheid informatie die ze dagelijks moeten verstouwen. In dat licht zijn compactheid en exactheid grote deugden. Toch wringt er iets. Platform31 publiceerde onlangs een analyse van het regeerakkoord van Rutte-III en wees op het ontbreken van samenhang in de tekst. Op welke wijze waren de 611 bullets inhoudelijk met elkaar verbonden?

Wie een bullet-tekst maakt, belandt in de stijlfiguur van de opsomming. Een opsomming begint ergens en eindigt ergens, meer is er niet over te zeggen. Het is dan ook wel verklaarbaar dat in de schaduw van de bullet-tekst een andere genre in opkomst is in kringen van beleid en bestuur: het narratief of beleidsverhaal. Een verhaal behelst een structuur. Het kent een streven, een structurering van de tijd (‘over zoveel jaar willen we hebben bereikt dat’) en het wordt bevolkt door actoren die tegenstanders en barrières proberen te overwinnen bij het bereiken van de gewenste doelen.

Maar zoals de bullet-maker niet te stoppen is, kan ook de verhalenverteller op drift raken en ons vermoeien met zijpaden en overbodige detailleringen. De ideale beleidstekst of trendstudie benut dan ook de kracht van beide genres: de structurering en overtuigingskracht van een goed verhaal, gecombineerd met de compactheid en precieze economie van de bullet. Bullets komen pas trefzeker aan in een goed verhaal.

Radboud Engbersen, Platform31