‘Overheden, benut lokale kracht’

In 2027 zijn lokale gemeenschappen voor gemeenten vanzelfsprekende en gelijkwaardige partners bij de aanpak van maatschappelijke opgaven, waarbij eigenaarschap en zeggenschap sleutelbegrippen zijn. Dat is een van de vijf doelen in het actieprogramma van de We Doen Het Samen Coalitie dat vandaag is gepresenteerd in de Prodentfabriek in Amersfoort.

Ruimte, geld én zeggenschap

Bewonerscollectieven en lokale gemeenschappen zorgen voor concrete oplossingen voor de grote vraagstukken van deze tijd, zoals woningcrisis, zorginfarct, klimaatproblemen, polarisatie en armoede. Zij kunnen sterker bijdragen aan belangrijke maatschappelijke opgaven. Maar daarvoor hebben ze wel fysieke en juridische ruimte, geld én zeggenschap nodig. Dat stellen grote landelijke organisaties van bewonersinitiatieven, verenigd in die We Doen Het Samen Coalitie in het actieprogramma ‘We Doen Het Samen’. In de coalitie zitten onder meer Nederland Zorgt voor Elkaar, NOV- Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk, de Landelijke Vereniging van Kleine Kernen, Stichting DOEN/Postcode Loterij Buurtfonds, het Oranje Fonds en het VSBfonds.

Vijf doelen

Deze organisaties die miljoenen actief samenwerkende bewoners in Nederland vertegenwoordigen bundelen hun krachten om in het actieprogramma vijf doelen voor 2025 – 2030 te stellen ‘om lokale gemeenschappen de basis te geven die nodig is’. Het gaat om een oproep aan politiek, overheden, bedrijven, beleidsmakers en beslissers én zichzelf: ‘Geef gemeenschappen aandacht, zeggenschap, eigendom, passende wetten, financiering en de kennis om continuïteit en kwaliteit te borgen. Maak ze vanzelfsprekende en gelijkwaardige partner. Niet overheid en markt, maar overheden, bedrijven én gemeenschappen kunnen samen de maatschappij van de toekomst vormgeven.’

Passende financiering

Volgend jaar al wil de coalitie haar gezamenlijke kennis en diensten bundelen in een ‘toegankelijke en kosteneffectieve kennisinfrastructuur waar lokale gemeenschappen digitaal en op één plek in hun gemeente bij kunnen’. Zoals gezegd zouden in 2027 lokale gemeenschappen gelijkwaardige en vanzelfsprekende partners voor gemeenten moeten zijn, maar dan zou de landelijke overheid er ook voor moeten hebben gezorgd dat drie relevante (nieuw of te herziene) wetten voor lokale gemeenschappen bijdragen aan het versterken van die gemeenschappen. Er dus niet langer meer 'concurrentiewetgeving' moeten zijn.

In 2030 dient er passende financiering voor lokale gemeenschappen te zijn. ‘Zij kunnen zich sneller én duurzamer ontwikkelen met meer structurele financiële zekerheid, als erkenning en waardering voor hun maatschappelijke waarde.’ En in 2030 ‘is denken en werken vanuit het collectief normaal in onze samenleving’. ‘Bewonerscollectieven willen dat samenwerking de norm wordt in plaats van de uitzondering’, aldus de coalitiepartners.

Inspiratie voor VNG

‘Actieve bewoners kunnen en willen bijdragen, maar dan moeten overheden ons als partners gaan zien. We waren hier en we zijn hier en we kunnen helpen’, aldus Thijs van Mierlo van het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve Bewoners (LSA bewoners). ‘Door de krachten te bundelen worden wij een sterkere en herkenbaardere gesprekspartner’, vervolgt Jitske Tiemersma van Katalys. ‘We vragen niet meer of we mee mogen praten, we staan op en komen aan tafel zitten. Samenwerken kan alleen op basis van gelijkwaardigheid en wij zijn er klaar voor.’

Een ‘kruispunt van nieuw denken en doen’, waarbij de groeiende beweging van burgercollectieven het voortouw neemt, en steeds meer lokale overheden hierin een aanjagende of ondersteunende rol proberen te spelen, noemt Frank Speel, programmamanager Lokale democratie en adviseur bij de VNG, het initiatief. De VNG ziet ook een belangrijke rol voor zichzelf in het samenwerken met deze beweging. ‘Als gemeenten stellen wij ons steeds vaker op als partner voor burgercollectieven. De We Doen Het Samen-coalitie kan ons daarin inspireren.’