Moreel verplichte mantelzorg is nóg erger!

Maar als je het ons vraagt is er weliswaar geen sprake van een ‘juridische verplichting’ maar is de ‘morele verplichting’ die Vierstroom mantelzorgers oplegt om vier uur per maand mee te helpen op de zorglocatie waar hun naaste verblijft nóg erger. Als ze dat niet willen, krijgen families namelijk een dringend advies om elders zorg voor hun naaste te zoeken.

De Vierstroom kiest er nadrukkelijk voor om hun beleid bekend te maken via de media, maar wij weten dat er meer instanties zijn die hierover nadenken en mantelzorg op die manier moreel verplichten. Zoals bijvoorbeeld de Gemeente Gouda die jonge mantelzorgers vanaf vijf jaar moreel verplichten om mee te draaien in het huishouden. Het is van groot belang dat staatssecretaris Van Rijn óók een standpunt inneemt over de initiatieven die mantelzorg moreel verplichten.

Vissen in verkeerde vijver

Impliciet zeggen ze in Gouda dus: wanneer jij het niet doet, hoeft degene van wie je houdt ook niet meer op onze hulp te rekenen. Hoe zwaar kun je het maken? Verhuizing van een zieke naaste naar een zorginstelling drukt vaak al heel zwaar op de (dreigend) overbelaste mantelzorgers. Ook na opname blijven ze vaak uit zichzelf door zorgen: 80 procent van de mantelzorgers voert al huishoudelijke of zorgtaken in de zorginstelling uit, 40 procent doet dit zelfs dagelijks. De vooronderstelling dat ze niets bijdragen is dus totaal niet terecht. Het verblijf in een zorginstelling zou juist wat druk van de ketel moeten halen, in plaats van de morele druk verder op te voeren.

De Vierstroom vist in de verkeerde vijver en kiest voor de makkelijkste weg: zij die al jaren intensief zorgen nóg meer laten zorgen. Bovendien is dit geen mantelzorg meer maar vrijwilligerswerk, ook gericht op andere bewoners dan het eigen familielid. Natuurlijk is het in eerste instantie lastiger om hiervoor nieuwe vrijwilligers te vinden, in plaats van de al bekende mantelzorgers, maar de praktijk leert dat een beetje creativiteit wonderen doet. Een zorginstelling bijvoorbeeld die gratis ruimte beschikbaar stelt voor het lokale zangkoor in ruil voor vrijwillige inzet van de leden in het huis.

Liever goed vrijwilligersbeleid

De Goudse zorginstelling geeft toe dat het experiment geld heeft gekost, maar dat ze dit ervoor over had om het welzijn van cliënten te vergroten. Geweldig, maar besteed dit liever aan goed vrijwilligersbeleid. Stimuleer bijvoorbeeld de verbinding tussen de zorginstelling en de wijk. Daarmee werk je pas echt mee aan een participatiesamenleving waarin we met z’n allen meer voor elkaar gaan zorgen.

Ondertussen is het – nu we het daar toch over hebben – de morele plicht van de zorgaanbieders en gemeenten om in gesprek te gaan met mantelzorgers. Ze te zien als partners in de zorg, met ze samen te werken: meer geroutineerde ervaringsdeskundigen dan mantelzorgers kun je niet treffen. Zij moeten gefaciliteerd worden in hun goede werk en ondersteund waar noodzakelijk. En biedt een mantelzorger uit zichzelf aan om nog meer te doen voor de hele groep? Natuurlijk, altijd doen! Maar wel op eigen wijze, want zeg eens eerlijk: wordt u graag onder druk gezet?

Liesbeth Hoogendijk

Meer columns van Liesbeth Hoogendijk leest u hier.