Mediatraining populair

Bestuurders van provincies en gemeenten laten zich in groten getale trainen door (oud-)journalisten om de pers goed te woord te kunnen staan. Eén op de drie gedeputeerden volgde sinds 2008 een mediatraining. In bijna de helft van de grootste gemeenten blijkt dat eveneens goed gebruik.

Uit onderzoek van Binnenlands Bestuur onder de colleges van de twaalf provincies en de 25 grootste gemeenten blijkt dat het fenomeen mediatraining vrijwel overal zijn intrede heeft gedaan. Niet al te gewaagd lijkt het om te stellen dat meer provinciale en lokale bestuurders een mediatraining hebben gevolgd dan respectievelijk één op de drie en één op de zes. Mediabureaus geven aan dat ze de meeste trainingen in het begin van een collegeperiode geven. Dit onderzoek strekt zich alleen uit over de periode 2008-2009.

Bestuurders laten zich vaak één, soms twee dagen scholen door bureaus als Brain Box, Victor Producties, Bob de Ronde en Partners, Actorion en Horsten & Boxstart. Achter die bureaus gaan namen schuil als Noortje van Oostveen, Victor Deconinck, Maria Henneman, Hans Emans, Arian Kuil en Hans Horsten – mensen die hun sporen hebben verdiend bij de tv of de schrijvende pers. Zij leren hun klanten contacten met de media in hun voordeel te laten werken – in elk geval niet tot hun schade. In sommige gemeenten is het volgen van een mediatraining vaste prik geworden voor de bestuurder.

Het Arnhemse college van burgemeester en wethouders toog in volle bezetting naar Hilversum om daar een hele dag te stoeien met microfoon en camera. Het voltallige dagelijks bestuur van de provincie Groningen onderwierp zich in Stadskanaal aan een soortgelijke training. ‘De mediatrainingen zijn gevolgd op basis van een binnen de provincie sinds jaren gevolgde gedragslijn om nieuwe bestuurders een communicatietraining te laten volgen’, aldus de provincie.

Het zijn niet alleen de grote gemeenten waar zo’n gedragslijn wordt gevolgd. In Helmond is de afspraak gemaakt dat ieder collegelid samen met zijn communicatieadviseur op mediatraining gaat ‘voor of bij aanvang van een nieuwe collegeperiode’. Daarna is het de bedoeling jaarlijks opfrisbijeenkomsten of masterclasses te organiseren. Blaricum overweegt iets dergelijks. Kleinere gemeenten als Binnenmaas, Texel en Goedereede lieten de zittende colleges al mediatrainingen volgen, vrijwel meteen na hun aantreden in 2006. Datzelfde geldt voor bijvoorbeeld Gouda, Vlissingen, Hilversum en Voorschoten.

Teamgeest

Volgens mediabureaus vinden de meeste trainingen in het begin van de collegeperiode plaats. De sessies hebben niet alleen tot doel de nieuwkomers op het pluche voor te bereiden op het omgaan met de pers, ze dienen vaak ook om de teamgeest in het college te versterken. ‘In verkiezingstijd waren de wethouders vaak elkaars concurrenten, in het college moeten ze met elkaar samenwerken en met één mond praten’, zegt Brain Box-directeur Max Kerremans.

Het begin van een collegeperiode is dus vaak het moment waarop lokale bestuurders in training gaan. Maar de noodzaak wordt regelmatig ook gevoeld ná een incident of ramp, als de organisatie zich overvallen voelt door de pers. Het is één van de lessen die bijvoorbeeld de gemeente Enschede trok na de vuurwerkramp in 2000. Opvallend was in die zin dat het college van Noord-Holland na het Icesavedebacle collectief een communicatietraining volgde. Maar volgens het hoofd communicatie van de provincie was er ‘geen directe aanleiding’, zo liet hij optekenen in het Noordhollands Dagblad.

Een terugkerende aanleiding voor bestuurders om een mediatraining te volgen is volgens diverse bureaus vlak voor een optreden in een tv-talkshow. Een mediatraining bij een commercieel bureau kost gemiddeld 4000 euro per persoon, zo valt af te leiden uit de opgave van enkele respondenten. Veel provincies en gemeenten blijken er geen apart opleidingsbudget voor het college op na te houden.

In de stad Groningen is er voor opleidingen van collegeleden 6000 euro gereserveerd. In Breda zit er 10.000 euro in het potje. Het college van Arnhem moet het doen met 12.500 euro per jaar. Amersfoort stelt voor opleidingen van het college 14.000 euro per jaar beschikbaar, Haarlemmermeer 11.000 euro, Zoetermeer 14.000 euro en Flevoland 31.500 per jaar. Apeldoorn heeft, voor zover uit de door ons ontvangen opgaven blijkt, het grootste budget: 51.000 euro in 2008 en 53.000 euro in 2009.

In sommige gevallen worden de opleidingen van bestuurders betaald uit de pot diverse uitgaven, dan wel het representatiebudget voor het bestuur waaruit ook de reis- en verblijfskosten worden betaald. Soms, zoals in Enschede, worden ze ook uit de pot algemene middelen betaald. Er blijken voor bestuurders in principe nergens terugbetalingsregelingen te gelden. Een voorwaarde die soms expliciet wordt gesteld, is dat de opleiding het belang van de organisatie moet dienen.

De provincie Groningen eist dat studiekosten moeten worden terugbetaald wanneer de werknemer binnen een bepaalde termijn vertrekt, met name bij kostbare opleidingen. Maar er is een uitzondering: ‘De positie van een gedeputeerde verschilt in rechtspositionele zin ten opzichte van die van een ambtenaar. Bij een gedeputeerde die geen aanstelling heeft maar een gekozen ambt vervult, is een terugbetalingsregeling niet gewenst gelet op het democratisch element, te weten dat beslissingen over aanblijven of terugtreden niet door een formele verplichting moet worden beïnvloed.’

Nijmegen doet in de regel niet moeilijk als een bestuurder zich wil scholen. ‘Wij hechten aan permanente educatie, ook voor bestuurders, om mensen gekwalifi - ceerd en zo lang mogelijk inzetbaar te laten zijn voor hun functie’, zegt een woordvoerder van het college. ‘Aangezien wethouders na hun wethouderschap veelal ook daarna weer op de arbeidsmarkt actief (moeten) zijn. Dit geldt des te meer nu wethouders na 2010 ook een sollicitatieplicht krijgen.’

De beslissing of een opleiding mag worden gevolgd, is overal anders geregeld. In veel gemeenten neemt de gemeentesecretaris het besluit, soms in overleg met de burgemeester. Soms doet het college het in onderling overleg. Het komt ook voor dat de budgethouder alleen beslist. In Noord-Holland moet de Commissaris der Koningin zijn zegen geven. In 2008 en 2009 is de bestuurders in geen enkele provincie of gemeente een studieverzoek geweigerd.

Verantwoording

Het onderzoek naar opleidingen van colleges werd in opdracht van Binnenlands Bestuur uitgevoerd door Peter Faber van UZ3. Van alle provincies en de 25 grootste gemeenten die zijn benaderd, reageerden er respectievelijk 9 en 18.

Correcties & aanvullingen, geplaatst in Binnenlands Bestuur 5, 5 feruari 2010

Vijf van de zes bestuursleden van het Zwolse college van burgemeester en wethouders hebben de afgelopen twee jaar een mediatraining gevolgd. Ze deden dat in hoofdzaak bij de Media academie. Drie van de vijf Friese gedeputeerden hebben sinds 2008 een mediatraining gevolgd.

In bb03 stond ten onrechte dat er geen opgave van Zwolle en Friesland is ontvangen. door een ict-probleem was de verstuurde informatie verloren gegaan.