Mantelzorg zet rem op loon en carrière

Mantelzorgers kunnen hun zorgtaken moeilijk combineren met hun betaalde baan. Sommigen moeten noodgedwongen minder werken of zelfs helemaal stoppen. Deze onbetaalde zorgverleners verdienen gemiddeld minder dan niet-mantelzorgers met dezelfde functie. Mannen lukt het daarentegen wél om meer loon te krijgen als ze meer uren aan zorg besteden.

Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Klara Raiber, universitair docent sociologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Vandaag verdedigt ze haar proefschrift. Raiber onderzocht hoe mantelzorg de carrières van deze onbetaalde zorgverleners beïnvloedt. Wat gebeurt er met hun betaalde baan als ze mantelzorger worden?

Vergrijzing

Een belangrijk onderwerp, zegt ze. Naarmate de bevolking veroudert, zal de behoefte aan mantelzorg namelijk toenemen. ‘De overheid legt nu al veel nadruk op het inzetten van mantelzorgers’, vertelt Raiber. ‘Op zich een mooi idee, maar uit mijn dissertatie blijkt dat mantelzorg heel moeilijk te combineren is met een betaalde baan.’ Sommige mantelzorgers maken noodgedwongen minder uren of stoppen zelfs helemaal met werken.

Flexibel

Daarnaast kiezen mantelzorgers zelden voor een andere baan. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld ouders met pasgeboren of jonge kinderen. Zodra zij erachter komen dat hun werk niet goed aansluit bij hun ouderverplichtingen, kiezen ze voor een meer flexibele baan. ‘Mantelzorgers wisselen echter zelden van baan: of ze werken minder of stoppen helemaal’, constateert Raiber. ‘Ook gaat maar een heel kleine groep als zelfstandige verder.’ Als mantelzorgers vanwege hun zorgtaken minder werken, kunnen er problemen op de arbeidsmarkt ontstaan. ‘Met de huidige tekorten is dat al een probleem, en door de vergrijzing zal de druk verder toenemen’, verwacht de sociologe.  

Minder tevreden

Dat mantelzorgers minder gaan werken of zelfs helemaal stoppen, kan vanzelfsprekend gevolgen hebben voor hun salaris. Raiber: ‘Zij gaan er financieel fors op achteruit. Mantelzorgers verdienen gemiddeld minder dan niet-mantelzorgers met dezelfde functie. Als ze blijven werken zijn ze overigens minder tevreden met hun werk dan collega’s.’

Daddy bonus

Opvallend genoeg ziet de promovenda wat betreft werkuitval geen genderverschillen. ‘Het is niet zo dat vrouwen bijvoorbeeld vaker stoppen dan mannen. Zowel mannelijke als vrouwelijke mantelzorgers stoppen even vaak met hun betaalde baan’, merkt de universitair docent op. Saillant detail: mannen lukt het wél om meer loon te krijgen als ze meer uren aan zorg besteden. ‘Dat is een beetje vergelijkbaar met de daddy bonus’, licht Raiber toe. ‘Werkende vaders ervaren meer economische voordelen in vergelijking met werkende moeders en kinderloze mannen.’ De vooronderstelling is dat vaders hard werken om hun gezin te onderhouden, en dat zij daarvoor beloond moeten worden. Een soortgelijke aanname gaat op voor mannelijke mantelzorgers.

Vooroordelen

Een andere verklaring is dat mannelijke mantelzorgers meer soft skills leren, zoals het tonen van empathie en timemanagement. Ook hierin schuilen vooroordelen. ‘Van vrouwen wordt eerder verwacht dat ze die vaardigheden al hebben. Mannen kunnen dit nog leren. Eenmaal eigen gemaakt hebben ze een voorsprong op andere mannen’, stelt de wetenschapper.

Keerzijde

Maar door de bank genomen gaan alle mantelzorgers er financieel op achteruit. Is geld geven dan een oplossing? ‘Als je als overheid wil dat mensen mantelzorg verlenen, dan is een soort salaris uitkeren een optie.’ Maar er is een keerzijde. Mantelzorgers worden nog meer gestimuleerd om te stoppen met hun betaalde baan, en de zorgbehoevende blijft meer afhankelijk van zijn of haar mantelzorger. ‘Daardoor wordt het voor de mantelzorger steeds moeilijker om los te komen van die rol, wat carrièreperspectieven in de toekomst negatief beïnvloedt’, aldus Raiber.

Goedkoper

Wat moeten gemeenten wél doen? Bied steun, vooral aan mantelzorgers die veel en zware zorg moeten leveren, adviseert Raiber. ‘Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorgers, maar dat gebeurt nog te weinig.’ Maar een nog belangrijker advies: reken je als overheid niet rijk door meer in te zetten op onbetaalde zorg. ‘Mantelzorg is niet per se goedkoper. Omdat bijna geen enkele mantelzorger een professionele zorgverlener is komt er veel scholing bij kijken. Bovendien betekent een achteruitgang in het salaris van mantelzorgers ook minder belastinginkomsten.’