Lokale inkomenspolitiek

Dat brengt steeds meer financiële risico’s met zich mee. Wanneer er gaten in de begroting vallen, moeten die voornamelijk worden gecompenseerd door het schuiven met begrotingsposten. De mogelijkheid om de begroting sluitend te krijgen door het verhogen van gemeentelijke inkomsten – bijvoorbeeld door het op beperkte schaal voeren van inkomenspolitiek – is er niet.

Maar wanneer is er sprake van inkomenspolitiek en wanneer van aanvullend beleid en compensatie op individueel niveau? Dat laatste behoort immers wel tot de bevoegdheden van gemeenten. De afgelopen maanden is er een reeks rechtszaken over gevoerd. Een ‘besparingsbijdrage’ vragen omdat iemand die een scootmobiel krijgt geen fiets meer nodig heeft, mag niet. Evenmin als een inkomensgrens stellen voor het gebruik van de regiotaxi. In het algemeen geldt dat het vragen van eigen bijdragen voor voorzieningen in natura taboe zijn.

Andere gemeentelijke maatregelen zijn weer wel mogelijk. Zo geeft Heerlen extra geld aan mensen in de bijstand, die een eigen bijdrage moeten betalen voor de GGZ en aan studenten met kinderen vergoedt de gemeente de kinderopvang. En geeft Bergen alle minima een wintertoelage van vijftig euro. Dat is eigenlijk weer wel inkomenspolitiek, maar Bergen denkt ermee weg te komen. De lijn tussen inkomenspolitiek en compensatiemaatregelen, zo mag duidelijk zijn, is dun.

Er zijn goede argumenten tegen het voeren van gemeentelijke inkomenspolitiek. Niemand is er immers bij gebaat dat er een onderlinge concurrentiestrijd uitbreekt tussen de meer en minder fiscaal aantrekkelijke gemeenten. Maar aan de andere kant hebben gemeenten de wens hun burgers waar nodig te ondersteunen en willen ze daarbij maatwerk kunnen leveren. Dat streven van gemeenten naar maatwerk staat haaks op het prerogatief van het rijk op het voeren van inkomenspolitiek.

Misschien dat de overheid wat dat betreft eens zou kunnen kijken naar het verenigingsleven. Daar is het gebruikelijk dat alle leden vrijwilligerstaken op zich nemen. Maar omdat lang niet iedereen daar de tijd voor heeft, is het ook mogelijk deze activiteiten tegen een vast bedrag per jaar af te kopen.

Gemeenten zien zich meer en meer voor de taak gesteld hun burgers in te schakelen bij de ondersteuning van hulpbehoevende medeburgers, zoals binnen de Wmo. De ene gemeenschap zal meer bereid zijn dat te doen dan de andere. Een vorm van maatschappelijke inkomstenbelasting analoog aan het verenigingsleven zou dan een optie kunnen zijn.