Lees de bijsluiter
Op overvolle spreekuren van het bureau voor sociale rechtshulp in de Amsterdamse Spuistraat maakte de Leidse sociologiestudent Godfried Engbersen begin jaren tachtig van de vorige eeuw kennis met problemen als nieuwe armoede, werkloosheid en illegaliteit.
Hoe was het mogelijk, zo vroeg hij zich af, dat gastarbeiders uit Marokko en Turkije die aanvankelijk volledig geïntegreerd waren op de arbeidsmarkt massaal in uitkeringsregelingen terechtkwamen - meer dan elders in West-Europa - daarin bleven steken en vervolgens uitgroeiden tot symbolen van slechte integratie?
In Fatale remedies heeft Engbersen, inmiddels hoogleraar algemene sociologie aan de Rotterdamse Erasmus Universteit en expert op het brede terrein van internationale migratie en stedelijke sociale problemen, een aantal opstellen en artikelen samengebracht die hij vanaf de jaren negentig heeft geschreven en, waar nodig, geactualiseerd. Drie thema’s staan centraal: de onbedoelde effecten van beleid - waarbij, verwijzend naar de titel, het beoogde resultaat soms zelfs in zijn tegendeel verkeert - de uitvoering van beleid en de relatie tussen sociologie en samenleving. De bundel bevat tal van andere interessante beschouwingen over onder meer de denkwijze van sociale diensten, het gedoogbeleid, de geringe effectiviteit van het grotestedenbeleid en de problematische relatie tussen wetenschap en beleid.
Na een wat moeizame start, waarin flink wat sociologische kanonnen een theoretisch overgewicht veroorzaken, komt de auteur op gang met een kritische beschouwing over Paul Scheffers essay Het multiculturele drama uit 2000 en diens grote werk Het land van aankomst uit 2007. Volgens Engbersen verlangt Scheffer van migranten een gedeelde overeenstemming over de ‘verbeelde gemeenschap Nederland’ en richt hij zich teveel op de overheid die erop moet toezien dat nieuwkomers de vereiste kennis en loyale houding ontwikkelen.
Engbersen pleit voor een praktischer benadering waarin de economische participatie van migranten centraal staat en waaraan ook het rapport Bruggen bouwen dat de parlementaire enquêtecommissie in 2004 uitbracht over het Nederlandse integratiebeleid, grotendeels voorbijgaat. De commissie sprak indertijd met jan en alleman, maar niet met werkgevers en vakbeweging, terwijl juist zij in de jaren zeventig en tachtig massaal allochtonen lieten afvloeien met een uitkering. Het minderhedenbeleid is lange tijd vooral een uitkeringenbeleid geweest. Hierin ligt het ware multiculturele drama, aldus Engbersen.
Volgens de Rotterdamse socioloog wordt het Nederlandse migratie- en integratiedebat momenteel gegijzeld door symbolische kwesties, zoals de boerka en de dubbele nationaliteit. Deze rituele dansen verdringen de aandacht voor een beter taalonderwijs en voor de noodzaak van migratie. Intussen is Nederland, mede door zijn geslotenheid, een land geworden waaraan getalenteerde migranten voorbijgaan of uit wegtrekken. Dat is nog eens een fatale remedie.
Barry van Heijningen, redacteur Binnenlands Bestuur
Godfried Engbersen, Fatale remedies. Over onbedoelde gevolgen van beleid en kennis, Pallas/AUP, ISBN 978 90 8555 017 4, 299 pagina’s, € 34,50.
Toevallig zelfde partij? Wat is er toch met die Erasmus Universiteit? Allemaal mensen met dezelfde maatschappelijke denkrichting?
Geen wonder dat de ontslagen hoogleraar zich daar sedang voelde.
Engbersen vergeet dat culturele omslagen (zeer weerbarstig) meer verwacht mogen worden bij mensen die bewust kiezen voor een westers land (economische motieven), dan dat er culturele omslagen, topdown opgelegd nog wel, bij bevolking westers land van keuze geeist mag worden. Heel veel culturen en heel veel mensen in heel korte tijd, wel te verstaan! De weerstand daartegen kun je in de samenleving niet meer ontkennen. De linksgeorienteerde academici vergeten dat er draagvlak moet zijn. De poldergedachte weet u wel. Bovendien gaat de vervreemding onverkort door, op wat afroommaatregelen na.
Die academici zien heel wat minder in hun eigen wijken en leefpatroon van de multi culturele gevolgen.
Beter taalonderwijs is een open deur. Dat vindt iedereen. Niet over dat sancties daarop zouden moeten zijn daaraan deel te nemen.
Dat oneinig gemasseer met torenhoge kosten is onwezenlijk. Wie de verstandelijke vermogens daarvoor heeft en toch inspanningen nalaat, vindt het Nederlands paspoort kennelijk niet belangrijk genoeg is om de taal goed in woord en geschrift te beheersen.
Migratie is nodig? Mag bevolking daarover eindelijk eens oordelen via referendum? Wat is er mis met weer mensen tijdelijk hier te laten komen?
Heel veel zaken kunnen efficienter worden aangepakt. Wie kan uitleggen waarom je in die vicieuze cirkel moeten blijven zitten van groei en dus weer meer mensen van buitenaf?
Economische participatie is ook een open deur. Het socialistische verheffen is daarmee verbonden. Echter verbinden is met extreem grote culturele verschillen daarmee nog niet gebeurt. Dat vereist culturele participatie. Wanneer er teveel en ook nog omvangrijker wordende groepen apart blijven funktioneren in prive omstandigheden, is van verbinden geen sprake. Dat tast de cohesie aan. Dan vormt een minilandje filialen van vele buitenlanden, met alleen verbinding op werkvloer of die van school.
Ontslagen naar uitkeringsvormen is in hoogconjunctuur breed mogelijk gemaakt en vanuit Links door een opgeblazen sociale luchtbel. Uiteraard zijn niet- of zwak geintegreerde mensen, die de taal slecht beheersen, diegenen die het moeilijkst later weer aan de slag kunnen.
Daarom pleitte Fortuyn, die een untermensch werd genoemd, voor afknijpen kraankant. Eerst inzetten op integratie voor wie hier al zijn.