Jeugdzorgplicht gemeenten onmogelijk in gezinslocaties

De ontwikkeling van kinderen in gezinslocaties wordt ernstig geschaad door de slechte leefomstandigheden. Het huidige systeem is desastreus voor hun mentale welzijn. Daarbij krijgen kinderen in de gezinslocaties niet de jeugdhulp die ze nodig hebben. Dit maakt het voor gemeenten onmogelijk hun jeugdzorgplicht op grond van de Jeugdwet uit te voeren.

Dat blijkt uit onderzoek van Defence for Children, dat vandaag aan de Tweede Kamer wordt aangeboden. De organisatie die opkomt voor kinderrechten roept de overheid op om gezinslocaties als huidige opvangvorm af te schaffen.

Schadelijke leefomstandigheden

In 2011 zijn de gezinslocaties geïntroduceerd om ervoor te zorgen dat uitgeprocedeerde gezinnen met minderjarige kinderen onderdak hebben. Maar al sinds de introductie is duidelijk dat de leefomstandigheden schadelijk zijn voor de ontwikkeling van kinderen, constateert Martin Vegter, juridisch adviseur bij Defence for Children. ‘Allerlei instanties, waaronder de gemeenten, jeugdartsen en de Onderwijsinspectie, hebben hierop gewezen en het kabinet opgeroepen tot actie. Maar er gebeurt helemaal niets’, aldus Vegter.

Lang verblijf

Gezinslocaties zijn bedoeld voor kort verblijf, maar in de praktijk wonen veel kinderen hier een flink deel van hun leven. Door de lange asielprocedures leven zij vaak al jaren in onzekerheid, wat een negatieve invloed heeft op hun mentale welzijn. Het feit dat deze kinderen geen verblijfsvergunning hebben zorgt er ook voor dat ze niet altijd de zorg krijgen die ze nodig hebben. Dit omdat ze zogenaamd ‘uitgeprocedeerd’ zijn.

Geen privacy

Langdurig verblijf in een restrictieve omgeving brengt kinderen in een isolement, stelt het rapport. De gezinslocaties kennen strikte regels. Volwassenen hebben een dagelijkse meldplicht en mogen niet werken of een opleiding volgen. De kinderen vinden dit zelf ook lastig. Door de beperkende leefomstandigheden en angst voor uitzetting ervaren zij veel stress. Zij geven hun leven op de locatie dan ook een (ruime) onvoldoende. ‘Ik zou een 2 geven aan het leven hier, vooral door de stress,’ zegt een meisje van 16 jaar.

Thuisbasis ontbreekt

Bovendien zijn de locaties veel te klein. Niet alleen wonen hele gezinnen op één of twee kamers, ook moeten meerdere huishoudens vaak een woonkamer of keuken delen. Kinderen kunnen zich hierdoor niet terugtrekken en krijgen veel zorgen van hun ouders en andere gezinnen mee. Professionals geven aan dat het inzetten van hulp weinig effect heeft als de thuisbasis niet op orde is.

Botsende belangen

Diezelfde zorgprofessionals vinden het moeilijk om binnen dit systeem te navigeren. Zij merken dat de nadruk ligt op vertrek en dat men vanuit de politiek wil voorkomen dat kinderen in gezinslocaties aarden in Nederland. Die situatie maakt het voor hen lastig, zo niet onmogelijk, om aan de randvoorwaarden voor goede zorg te voldoen. De belangen in het vreemdelingenbeleid en de Jeugdwet zijn volgens hen met elkaar in tegenspraak.  

Onmogelijke opgave

Dat maakt het aanbieden van duurzame jeugdhulp ingewikkeld, stelt Vegter. Het huidige systeem is zijns inziens zo slecht voor de ontwikkeling en het mentale welzijn van kinderen, dat ‘geen jeugdhulp daartegenop kan’. ‘Al zouden de kinderen in een gezinslocatie jeugdhulp krijgen, het is de gezinslocatie zelf die hun problematiek in stand houdt en verergert. En zo blijft het dweilen met de kraan open’, concludeert Vegter.