Herziening Wmo en Jeugdwet voor aanpak fraude

De Wmo 2015 en Jeugdwet gaan op de schop. Het kabinet wil het dubbele opzetvereiste uit beide zorgwetten schrappen. Gemeenten krijgen meer mogelijkheden om fraude met zorggelden aan te pakken en onrechtmatig besteed geld terug te vorderen, is het idee. Een relevante wijziging, maar of het voorstel een verschil gaat maken in de strijd tegen zorgfraude?

De huidige Wmo 2015 bepaalt dat gemeenten onrechtmatig besteed zorggeld kunnen terugvorderen. Dat kan alleen als de cliënt bij de aanvraag onjuiste informatie heeft verstrekt.

Twee hoepels

De praktijk leert echter dat deze route nog niet zo eenvoudig is, zegt Dennis van Tilborg, advocaat bij AKD. Wanneer gemeenten een zorgaanbieder willen aanspreken, moeten zij twee keer de opzet aantonen: een keer door de cliënt, een keer door de aanbieder. ‘Gemeenten ervaren dit zogenoemde ‘dubbele opzetvereiste’ als een belemmering. Omdat ze door twee hoepels moeten springen zou het niet lonen om deze vorm van zorgfraude aan te pakken’, legt Van Tilborg uit.

Samenspannen

Als het aan de regering ligt gaat dat vereiste dus uit de Wmo 2015 en de Jeugdwet. Maar er is ook kritiek. De Raad van State (RvS) stelt dat gemeenten alleen gebruik kunnen maken van deze uitgebreide bevoegdheid als cliënten onjuiste of onvolledige informatie hebben verstrekt. Maar dat is waarschijnlijk slechts een fractie van de hele zorgfraudediscussie, vertelt Van Tilborg: ‘In de meeste zaken gaat het zelden om het verwijt dat cliënten hebben samengespannen met een aanbieder om een hogere indicatie te krijgen. Meestal kloppen de indicaties wel, maar gaat het in de uitvoering mis. Een inwoner heeft bijvoorbeeld vier uur per week recht op huishoudelijke hulp, maar krijgt vervolgens maar één uur geleverd.’

Beperkte mate

Dit gaat dus niet om incorrecte informatie, maar om het verkeerd uitvoeren van een toegekende voorziening. Het doel van het voorstel – zorgfraude voorkomen – zal daarom ‘slechts in beperkte mate’ worden bereikt, verwacht de RvS.

Goedwillend

Daarnaast kan het schrappen van het dubbele opzetvereiste leiden tot merkwaardige discussies. Het kabinet vindt dat mensen die onbedoeld een fout maken niet direct als fraudeur moeten worden bestempeld. Als het dubbele opzetvereiste is verdwenen, ligt het voor de hand dat gemeenten bedragen gaan terugvorderen bij zorgaanbieders. De cliënt is immers in de meeste gevallen ‘goedwillend, onwetend of onder druk gezet’, zo staat in de toelichting van het wetsvoorstel.

Aankloppen

Dit betekent echter wel dat aanbieders aangesproken kunnen worden als cliënten verkeerde informatie leveren, benadrukt Van Tilborg. ‘Zelfs als je als aanbieder je zaakjes netjes op orde hebt, kan de gemeente alsnog bij je aankloppen. De gemeente kan het bedrag dan terugvorderen, terwijl de cliënt de fout maakte en jij als aanbieder keurig conform afspraken geleverd hebt.’

Niet zo streng

Daarbij vraagt de advocaat zich af of het dubbele opzetvereiste werkelijk een te hoge drempel is. ‘Gemeenten stellen dat twee keer opzet aantonen lastig is, maar de praktijk laat zien dat rechters dat opzetvereiste helemaal niet zo streng invullen’, nuanceert Van Tilborg. Als voorbeeld noemt hij een cliënt die tot twee keer toe onjuiste informatie over het hoofdverblijf verstrekte. Dit kan niet anders dan opzettelijk zijn gedaan, zo oordeelde de rechter.  

Effectiever

Gaat dit voorstel gemeenten onder streep meer opleveren? Van Tilborg betwijfelt het: ‘Ik vind de wetswijziging niet heel evenwichtig. Een deel van de zorgfraude kan er wellicht effectiever mee worden aangepakt, maar het echte probleem zit vaak niet in de onjuiste informatieverstrekking. Spookzorg, te weinig uren of zorgverleners zonder diploma: over deze vormen van zorgfraude gaat het veel vaker. Met dit wetsvoorstel pak je dat niet aan.’