Minder signalen zorgfraude

Het aantal signalen van zorgfraude is in 2023 afgenomen. Voor de Wmo 2015 en de Jeugdwet geldt respectievelijk een afname van 38 en 13 procent. De gemeentelijke zorg is ondervertegenwoordigd in het overzicht. Dit omdat veel signalen (nog) niet worden gedeeld.

Dat staat in het rapport Signalen fraude in de zorg 2023 van het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ). Het gaat uitsluitend om vermoedens van zorgfraude.

Alle wetten

Vorig jaar hadden de meeste signalen (144) betrekking op zorg die valt onder de Zorgverzekeringswet. Daarna volgde signalen die vallen onder de Wet langdurige zorg (72) en de Wmo 2015 (70). Op enige afstand volgt de Jeugdwet (26). Voor bijna alle zorgwetten nam het aantal signalen af. Het aantal vermoedens van Wmo-fraude daalde met 38 procent; Jeugdwet-fraude met 13 procent. Het aantal door gemeenten ingebrachte signalen is met 35 procent gedaald. Hierbij zijn met name minder signalen over de Wmo en de Jeugdwet gedeeld. Deze zijn met respectievelijk 39 en 29 procent gedaald.

Combinatie

In 2023 was bij 37 gevallen sprake van een combinatie van meerdere wetten. De meest voorkomende combinatie zijn signalen die betrekking hebben op de Wmo én de Jeugdwet. Dit betreft zorgaanbieders die zich bijvoorbeeld richten op begeleiding (individueel of in groepsverband, jeugdhulp en/of huishoudelijke hulp).

Persoonsgebonden budget

De meeste signalen die betrekking hebben op de Jeugdwet gaan over zorg in natura. Bij de Wmo ligt juist het aandeel signalen over pgb-gefinancierde zorg hoger. In ruim 45 procent van de signalen is sprake van pgb-gefinancierde zorg.

Faillissement

Een veelvoorkomende manier van frauderen is via de zogenoemde ‘doorstartende zorgaanbieders’. Op het moment dat er een onderzoek wordt gestart, vragen deze aanbieders faillissement aan. Of ze schrijven zich uit bij de Kamer van Koophandel (KvK). Vervolgens ontvangt IKZ signalen die gaan over zorgaanbieders die niet eerder geregistreerd waren, maar waarvan blijkt dat over de eigenaar eerder signalen zijn aangeleverd.

Complex

Daarnaast zijn er zorgaanbieders die gebruikmaken van complexe organisatiestructuren. ‘Hierbij is sprake van eigenaren die tevens ondernemingen hebben in niet zorg gerelateerde sectoren zoals vastgoed, horeca en schoonmaak’, constateert het IKZ.

Vervalsing

Het komt tevens voor dat zorgaanbieders persoonlijke gegevens en documentatie van cliënten gebruiken bij het indienen van valse of frauduleuze aanvragen van zorg, overeenkomsten, declaraties en machtigingsformulieren. Dit gebeurt met name binnen de Wmo. Het IKZ spreekt over een toename van zorgverleners met een vervalste VOG of zorgdiploma. ‘Het lijkt erop dat de valse diploma’s steeds van een betere ‘kwaliteit’ zijn, waardoor ze moeilijk van echt te onderscheiden zijn’, is te lezen in het rapport. Buitenlandse diploma’s en diploma’s van vóór 2007 zijn nog moeilijker te toetsen omdat ze niet bij DUO zijn geregistreerd.

Onveilig

Naast fraude-signalen zijn er situaties waarbij sprake is van een onveilige en ongezonde omgeving. Het kan bijvoorbeeld gaan om uitbuiting van zorgverleners, met als gevolg een hoog personeelsverloop en ziekteverzuim. ‘In sommige gevallen is sprake van agressie, intimidatie, chantage en misbruik’, meldt het IKZ.

Jeugdhulp en individuele begeleiding

Bij jeugdhulp specifiek gaat het vaak om het declareren van niet-geleverde zorg, zorgverwaarlozing, onvoldoende kwaliteit en zorg die door onbevoegde personen wordt geleverd. Daarnaast komen er signalen binnen over de betrokkenheid van frauderende zorgaanbieders bij andere vormen van criminaliteit. Binnen individuele begeleiding ziet het IKZ veel verschillende vormen van fraude. Denk daarbij aan het declareren van meer zorg dan daadwerkelijk geleverd is, vervalsing van handtekeningen en diploma’s, omkopen, intimideren of afschermen van cliënten, misbruik van de DigiD’s, en het ronselen van cliënten voor witwassen of drugssmokkel. Gemeenten hebben relatief veel signalen gemeld over individuele begeleiding.

Privacy

Van de 338 gedeelde signalen was vorig jaar bijna 20 procent afkomstig van gemeenten. Bijna alle partijen hebben in 2023 minder signalen gemeld dan twee jaar geleden. ‘Deze daling wordt deels verklaard doordat er bij een aantal partners minder fraudesignalen zijn binnengekomen’, is te lezen in het rapport. De daling bij gemeenten (43 procent) is grotendeels te verklaren door de aangescherpte werkwijze omtrent het delen van Wmo- en Jeugdwet-signalen. Het IKZ ziet tevens een afname in de mate waarin partijen signalen onderling delen. Door een strikter privacy-beleid kon er minder worden gedeeld met onder andere gemeenten.

Ondervertegenwoordiging

Niet alle signalen over mogelijke fraude worden gedeeld. Zo is de gemeentelijke zorg ondervertegenwoordigd. De voornaamste reden hiervoor is dat vorig jaar (nog) niet alle gemeenten bij het IKZ waren aangesloten.

Robuuste grondslag

Daarnaast heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) de regels voor het delen van persoonsgegevens herzien. Na intern onderzoek concludeerde de gemeentekoepel dat er geen robuuste grondslag was voor gegevensuitwisseling. Het leidde tot een tijdelijke stop in september. Circa 30 procent van de gemeentelijke signalen konden hierdoor niet meer worden gedeeld.

Eenmanszaken of vof’s

Door de aangescherpte werkwijze van de VNG mogen gemeenten alleen signalen omtrent rechtspersonen delen. Eenmanszaken of vof’s vallen hier dus buiten. De Wet bevorderen samenwerken en rechtmatige zorg (Wbsrz), die waarschijnlijk dit jaar ingaat, moet daar verandering in brengen. Na de inwerkingtreding mogen gemeenten alle signalen delen. Ook degenen die herleidbaar zijn tot persoonsgegeven, zoals bij eenmanszaken het geval is.