Succesvolle Haagse proef met 'instapwerk'

Een groep van 35 Haagenaars die al lang werkloos zijn, zetten zich vorig jaar in om de leefbaarheid en sociale cohesie in hun wijk te verbeteren. Sommigen brachten bijvoorbeeld zelfgemaakte soep langs bij kwetsbare of eenzame buurtbewoners. Na een jaar blijkt dat het mes aan twee kanten snijdt: de werkzaamheden verbeteren het welzijn van de deelnemers én versterken de wijk. De proef is dermate veelbelovend dat de gemeente Den Haag de aanpak wil uitbreiden.

Vooruitgang

De gemeente noemt het 'instapwerk': laagdrempelige maar waardevolle taken die normaal gesproken blijven liggen omdat ze niet rendabel zijn. De deelnemers aan de proef, voor wie regulier werk (nog) niet haalbaar is, krijgen een vrijwilligersvergoeding voor hun inzet. Daarnaast werken ze aan hun eigen ontwikkeling. Uit de onlangs verschenen evaluatie van het experiment blijkt dat de deelnemers op allerlei vlakken vooruitgang boeken, zoals taalniveau, sociaal netwerk, zingeving en mentale en fysieke gezondheid.

Eigenwaarde

Deelnemers merken ook een positief effect op de leefbaarheid van de wijk. 'Deze aanpak is een mooi voorbeeld hoe we mensen weer perspectief kunnen bieden, gevoel van eigenwaarde en bestaanszekerheid geven zodat zij weer deel kunnen nemen aan de Haagse samenleving', aldus Arjen Kapteijns (GroenLinks), wethouder Sociale Zaken en Werk.

Extraatje

Dankzij de vrijwilligersvergoeding van maximaal 1800 euro per jaar gaan de deelnemers er ook financieel op vooruit. Die vergoeding heeft geen effect op de hoogte van de uitkering of toeslagen. Toch wordt de bijdrage door de deelnemers, die veelal rond het bestaansminimum leven, vooral gezien als een 'extraatje'. Het heeft slechts een 'marginaal' effect op de financiële gezondheid. De gemeente onderzocht of de deelnemers een regulier salaris konden krijgen voor hun werk, maar concludeerde dat dat pas zou lonen als er meer dan 30 uur per week wordt gewerkt. In de praktijk lag het aantal gewerkte uren een stuk lager.

Tekst loopt door onder afbeelding

Onoverbrugbaar

De meeste 'instapwerkers' zijn vrouwen met een migratieachtergrond. Onder de 35 deelnemers zijn maar liefst 13 nationaliteiten vertegenwoordigd; de meeste hebben een Syrische achtergrond. Allemaal hebben ze een nagenoeg 'onoverbrugbare' afstand tot de arbeidsmarkt. Met andere woorden: een betaalde baan vinden is, in ieder geval op de korte termijn, niet haalbaar. Uit onderzoek van de gemeente bleek dat dat geldt voor negen op de tien inwoners die al langer dan anderhalf jaar in de bijstand zitten. Tijdens de proef zijn er geen deelnemers uitgestroomd naar betaald werk, maar voor een aantal is het perspectief van een reguliere baan wel dichterbij gekomen.

Experimenteerruimte

Gezien de positieve resultaten wil de gemeente Den Haag de pilot uitbreiden naar honderd deelnemers. Daarvoor wordt samenwerking met private partijen gezocht. Ook wil de gemeente graag experimenteren 'buiten de grenzen van de Participatiewet', om nieuwe methodes zoals de 'instapeconomie' verder te ontwikkelen. Wethouder Kapteijns roept de rijksoverheid op om gemeenten meer experimenteerruimte te bieden.

Menselijke maat

De instapeconomie is wat de gemeente betreft ook een stap richting de zogeheten basisbanen: maatschappelijk relevant werk gecreëerd door de overheid ten behoeve van bijstandsgerechtigden. Maar om dat concept verder uit te werken, is de gemeente afhankelijk van de mogelijkheden die het rijk biedt. Daarom pleit Kapteijns – net als veel van zijn collega-wethouders – voor een herziening van de regels in de bijstand. 'Het is de hoogste tijd om de uitgangspunten van de Participatiewet fundamenteel te herzien zodat de menselijke maat weer terugkomt en de overheid mensen weer vanuit vertrouwen benadert en niet vanuit wantrouwen'.