Groningse basisbaan verbetert welzijn en inkomen

De Groningse proef met vijfentwintig 'basisbanen', die al bijna een jaar loopt, boekt veelbelovende resultaten. Deelnemers gaan er qua welzijn en inkomen op vooruit, meldt de gemeente Groningen. Bovendien blijken de basisbanen vanuit maatschappelijk oogpunt winstgevend te zijn.

Hobby
De baan van Hans Stam is moeilijk in één woord te vatten. Op sportpark Het Noorden fungeert hij als conciërge, bewaker, schoonmaker, klusjesman, trainer, vertrouwenspersoon en eigenlijk ook als een soort van jongerenwerker. Bij voetbalclub v.v. Potetos was hij altijd al een bekend gezicht, maar ongeveer een jaar geleden heeft hij van zijn hobby zijn werk kunnen maken. De baan doet hem goed, op fysiek, mentaal én financieel gebied.

Inkomen en welzijn
Stam is één van de vijfentwintig Groningers die meedoen aan een proef met de zogeheten basisbaan, een vorm van gesubsidieerd werk voor mensen bij wie het op de gewone arbeidsmarkt niet lukt. Vandaag maakt de gemeente Groningen de tussentijdse resultaten bekend van de pilot die in maart 2020 van start ging. Het lijkt erop dat twee van de belangrijkste doelen van het project, het verbeteren van het inkomen en het welzijn van de deelnemers, grotendeels behaald worden.

Werken voelt goed
De deelnemers, die vaak al lang werkloos waren voordat ze met de basisbaan begonnen, geven aan dat ze blij zijn met de waardering en de sociale contacten die het werk ze oplevert. Ook Hans zit beter in zijn vel dankzij de baan. Een andere deelnemer geeft aan: 'Omdat ik me beter voel, heb ik ook meer aandacht voor mijn gezondheid.' Weer een ander: 'Werken voor je geld voelt enorm goed.' Omdat de deelnemers volgens het minimumloon betaald krijgen, gaan de meesten er financieel aanzienlijk op vooruit.

Lockdown
De resultaten verbazen wethouder Carine Bloemhoff (werk & participatie, PvdA) niet. 'We weten al lang vanuit onderzoek dat werk goed is voor de gezondheid. Het biedt structuur en draagt bij aan sociale contacten. Dat ervaren de werknemers gelukkig ook.' Hoewel het doel aanvankelijk was om begin 2021 al minstens veertig mensen aan een basisbaan geholpen te hebben, is Bloemhoff toch blij met het resultaat van vijfentwintig basisbanen. 'Dat we ondanks de lockdown toch nieuwe banen hebben kunnen creëren, vind ik harstikke mooi.'

Hoeft niet
De Groningse basisbaan is bedoeld om werk te creëren voor mensen die zich nuttig willen en kunnen maken voor de samenleving, maar om wat voor reden dan ook ongeschikt zijn voor een reguliere, betaalde baan. Daarbij is het doel nadrukkelijk niet dat de deelnemers uiteindelijk doorstromen naar een gewone werkgever. Het mag natuurlijk, zegt wethouder Bloemhoff, maar het hoeft niet. Het belangrijkste is dat de baan bijdraagt aan het welzijn en het inkomen van de deelnemer.

Schoon, heel en veilig
Daarnaast is het de bedoeling dat de basisbaan de leefbaarheid van de wijken en dorpen in de gemeente Groningen ten goede komt. Het takenpakket van een basisbaan wordt dan ook opgesteld vanuit de behoeften van de buurt. Bloemhoff: 'We vragen in de wijken: welke taken zou deze persoon kunnen vervullen? Vaak liggen die taken op het gebied van: schoon, heel en veilig.' Zo zijn deelnemers aan de basisbaan-pilot aan de slag gegaan met het schoonmaken van speeltuinen, het onderhouden van buurthuizen, het aanpakken van zwerfafval en het schrijven van artikelen voor het wijkblad.

‘Het kan uit’
Wat levert dat werk de samenleving uiteindelijk op? Om dat in kaart te brengen, voerde de gemeente een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) uit. 'Die is positief. Dus het kan uit', vat Bloemhoff samen. 'Alleen liggen de kosten bij de gemeente terwijl de winst vooral ligt bij de deelnemers, het rijk en de zorgverzekeraars.' De deelnemers hebben namelijk een hoger inkomen (goed voor hen zelf), betalen meer belastingen (goed voor het rijk) en worden gezonder (goed voor zorgverzekeraars). Het creëren van de basisbanen kostte de gemeente tot nu toe zo'n 34.500 euro per baan, terwijl het verschaffen van een uitkering maar 14.000 euro kost.

Meebetalen
Met andere woorden: de gemeente doet een investering, maar ziet slechts een deel van de baten daarvan terug. Het probleem is al eens door het Centraal Planbureau (CPB) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) aangekaart. De gemeente Groningen wil dat in de toekomst voor een deel oplossen door private partijen, die meeprofiteren van de resultaten van de basisbaan, te laten meebetalen aan de kosten ervan.

Participatie
Ook vindt Bloemhoff dat gemeenten meer geld van het rijk zouden moeten krijgen voor de begeleiding van mensen in de bijstand. 'Het gekke is, we hebben een Participatiewet, maar het grootste deel van het geld dat we krijgen om die uit te voeren, gaat naar inkomensondersteuning, en niet naar het stimuleren van participatie.'

Den Haag
Met de proef wil de gemeente de komende jaren de landelijke discussie rondom de basisbaan blijven aanzwengelen. Ook Hans Stam hoopt dat de rest van het land leert van Groningen. ‘Ik hoop dat politiek Den Haag wakker wordt. Ik hoop dat ze inzien dat er mensen aan de onderkant van de samenleving zitten die gewoon niet voldoende geschikt zijn voor de arbeidsmarkt. En dat die mensen zo’n kans als deze moeten krijgen om zich te kunnen ontplooien.’