Het extremisme groeit de laatste jaren in het Noorden

Op het eerste gezicht is er maar weinig extremisme in Noord-Nederland. Toch signaleren onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen dat met name het anti-overheidsextremisme en het rechts-extremisme snel groeien in de drie noordelijke provincies. Het onderzoek werd gedaan in opdracht van de gemeente Groningen, in samenwerking met de Politie Eenheid Noord-Nederland.

Focus

Wat de aanpak hiervan niet helpt, zeggen de onderzoekers, is dat zowel het landelijk als regionaal veiligheidsbeleid vooral focust op de bestrijding van jihadisme. Maar slechts drie van de 305 Syriëgangers kwamen uit Noord-Nederland, onder wie de halfblinde Somaliër Mohamed B. Er zitten ook weinig noordelingen, drie procent, in het namenregister dat de politie bijhoudt onder de naam Contraterrorisme, Extremisme en Radicalisering (CTER). Het merendeel van de namen en meldingen hierin wordt met jihadisme in verband gebracht.

Decor

De onderzoekers hebben gekeken naar de periode 2014-2022. Tot en met 2021 zijn in het noorden van Nederland 65 extremistische gedragingen en protesten geteld. Het decor van deze onwettelijk geuite onvrede vormen de vluchtelingencrisis (2015), de stikstofcrisis (vanaf 2019) en de coronapandemie (vanaf 2020). Lokaal ook belangrijk waren de plaatsing van windmolens bij de N33 van Assen naar de Eemshaven en de aanleg van een windpark bij Coevorden.

De meeste van de 65 incidenten waren in de provincie Groningen (41): het anti-overheidsextremisme vooral in de stad Groningen, het rechts-extremisme met name in oost-Groningen. Bij het aanmeldcentrum in Ter Apel vonden meerdere protesten plaats, onder andere in 2019 door de identitaire groep Voorpost. De groep Identitair Verzet 050 hing in 2018 een spandoek boven de Groningse ringweg met de tekst: 'Stop de omvolking'. In juli 2016 vielen aanhangers van de groep United We Stand in Winschoten een asielzoeker aan die een vrouw zou hebben lastig gevallen.

Aanhang

De onderzoekers benadrukken dat de actieve aanhang van dit type groepen vaak maar klein is. Het Frysk Heidens Front bijvoorbeeld heeft een tiental leden. In 2017 deed de politie evenwel een inval bij de president ervan. Vermoed werd dat in diens huis wapens lagen. In 2020 protesteerde Pegida in Leeuwarden tegen vluchtelingenopvang, maar gaf slechts één betoger acte de présence.

QAnon

Daarnaast verwijzen de onderzoekers naar een eerdere studie die stelde dat het 'mobiliserend potentieel' van complotdenken beperkt is. Desondanks kunnen maatschappelijke onvrede en complotheorieën altijd tot geweldsincidenten en vandalisme leiden. Aanhangers van de QAnon-complottheorie legden bloemen bij het monument voor Marianne Vaatstra in de Westereem en bij het beeld Peerd van Ome Loeks in Groningen. Maar ook is gepoogd een 5G-zendmast in Groningen in brand te steken, alsook brand gesticht bij een GGD-locatie in Emmen. In augustus 2021 werd een molotov cocktail door het woningraam van een Groningse journalist gegooid. De verdachten zouden in de ban van complottheorieën zijn geweest.

Overheid

De onderzoekers pleiten ervoor meer beleidsmatige aandacht te hebben voor niet-jihadistisch extremisme. Een voorbeeld is het Beleidskader Veiligheid (2021-2024) van de gemeente Groningen, dat maatschappelijke onrust en polarisatie als prioriteiten noemt. Lastig is dat de organisatievormen van extremistische groepen versnipperd en diffuus zijn. Daardoor blijven ze snel onopgemerkt. Bovendien hebben overheden weinig zicht op wat er online, zoals via het sociale medium Telegram, wordt uitgewisseld. Ook is bij overheden en politie te horen dat er te weinig mankracht is om hun werk ten aanzien van extremisme goed te doen.