Gemeenten ontvingen meer signalen betalingsachterstanden

Gemeenten hebben vorig jaar fors meer huishoudens met een beginnende betalingsachterstand in beeld gekregen. Het aantal signalen dat zij ontvingen van verhuurders, zorgverzekeraars, en drinkwater- en energiebedrijven ging met een kwart omhoog naar ruim 700.000.

Dat blijkt uit de jaarrapportage van de Divosa Monitor Vroegsignalering Schulden. De vereniging van leidinggevenden in het sociaal domein ziet meerdere oorzaken voor de toename van het aantal signalen. Mogelijk hangt het samen met een groei van het aantal betalingsachterstanden. Daarnaast leverden bedrijven die hiervan een melding moeten doen meer signalen aan. Denk aan zorgverzekeraars, woningverhuurders, energiebedrijven en drinkwaterleveranciers. Sommigen hebben hun werkwijze aangepast waardoor ze sneller aan de bel trekken.

Preventie

Sinds 2021 zijn gemeenten verplicht om betalingsachterstanden bij te houden en contact te zoeken met inwoners voor hulp. Zo kan worden voorkomen dat schulden oplopen en huishoudens verder in de problemen komen. In 2023 zochten gemeenten bij ongeveer 620.000 inwoners contact, een toename van 17 procent ten opzichte van het jaar daarvoor.

Zorgverzekeraars en energiebedrijven

Zorgverzekeraars nemen, net als voorgaande jaren, de meeste signalen voor hun rekening. Niet alleen omdat alle volwassenen een zorgverzekering hebben: het is tevens de rekening die mensen vaak als eerste laten liggen. Het aantal vroegsignalen van energiemaatschappijen nam vorig jaar eveneens toe. Daarnaast moeten zij gemeenten laten weten wanneer bij iemand gas en elektra dreigt te worden afgesloten. In ruim één op de vijf signalen van energiebedrijven ging het om deze zogeheten eindeleveringssignalen.

Bereik

Gemeenten zijn verplicht om alle signalen op te pakken. In acht op de tien gevallen zoeken lokale overheden contact met een inwoner bij wie een rekening openstaat. In één op de vijf gevallen slagen gemeenten erin contact te krijgen; bij 35 procent accepteert de inwoner ook daadwerkelijk het hulpaanbod. Dit cijfer zegt overigens niet alles, stelt Divosa: ‘Het kan zomaar zijn dat een inwoner niet thuis geeft, maar zelf wel actie onderneemt. Of iemand zegt geen hulp nodig te hebben en komt daar later van terug.’ De impact van vroegsignalering is waarschijnlijk groter dan de cijfers laten zien, zegt de belangenbehartiger.

Contact

De kans dat iemand ook echt wordt bereikt, hangt volgens Divosa onder meer af van hoe groot de betalingsachterstand is: hoe hoger het bedrag, hoe kansrijker. Een persoonlijke benadering werkt over het algemeen het best. Liever een telefoontje dan een brief per post. Verder geldt: de aanhouder wint. ‘Hoe vaker een gemeente een contactpoging doet, hoe groter de kans op succes’, constateert Divosa. Bij jongeren werkt een app over het algemeen beter. Meer dan de helft van de gemeenten zoekt op verschillende manieren contact: van appjes tot brieven, kaarten, telefoontjes of huisbezoeken. Er worden ook steeds vaker e-mails gestuurd.

Financiële middelen

Aan de Monitor Vroegsignalering Schulden doen inmiddels 281 gemeenten mee. Zij vertegenwoordigen ruim 89 procent van de Nederlandse bevolking. Doordat het aantal huishoudens met (problematische) schulden oploopt, is er veel belangstelling voor vroegsignalering. Gemeenten hebben geen extra structurele middelen gekregen bij de invoering van de wetgeving in 2021. ‘Dat betekent dat het per gemeente kan verschillen hoeveel mensen ze voor vroegsignalering vrijmaken’, zegt Divosa. Vorig jaar en dit jaar kregen lokale overheden 50 miljoen euro voor vroegsignalering en bijzondere bijstand. Een woordvoerder van Divosa voegt daaraan toe dat het gaat om een incidentele bijdrage.