Gemeenten aan de bak met uitspraak hoogste rechter

Gemeenten die de huishoudelijke hulp hebben geschrapt, generiek hebben versoberd of op een andere leest hebben geschoeid, moeten aan de bak. En de geldbuidel trekken. Dat is het gevolg van de uitspraak van de hoogste rechter. Lang niet alle gemeenten zijn er al uit of en wat ze in hun beleid moeten veranderen. Sommige gemeenten hebben al wel direct maatregelen genomen, vooruitlopend op noodzakelijke beleidswijzigingen.

Beleidswijzigingen

Uit een rondgang door Binnenlands Bestuur langs een aantal gemeenten blijkt dat diverse gemeenten momenteel het hoofd breken over de mogelijk noodzakelijke aanpassingen. Niet alleen die gemeenten die de eenvoudige huishoudelijke hulp (hh1) niet meer als maatwerkvoorziening aanbieden maar er een algemene voorziening van hebben gemaakt, maar ook gemeenten die de hulp anders hebben ingericht. Bijvoorbeeld door op resultaat ‘schoon en leefbaar’ te indiceren. Diverse gemeenten laten weten dat ze in hun ogen conform de Wmo 2015 hebben gehandeld en niets hoeven aan te passen, of hooguit kleine beleidswijzigingen hoeven door te voeren.

Financiële gevolgen

Oosterhout weet dat ze fout zit en dat het beleid moet worden aangepast, maar geeft aan dat het nog maanden zal duren voordat de raad zich over een nieuw voorstel kan buigen. Diverse opties worden onderzocht, waarbij de financiële gevolgen in kaart worden gebracht. Daarnaast gaat de gemeente bekijken wat ze gaat doen met alle bezwaarschriften, waarbij de vraag moet worden beantwoord of de hulp met terugwerkende kracht moet worden toegekend. Sinds 2015 moeten mensen in Oosterhout de eenvoudige huishoudelijke hulp in principe zelf regelen en betalen, maar kunnen indien nodig daarbij (financiële) hulp krijgen. Het nieuwe beleid leverde de gemeente zo’n 300 bezwaarschriften en tientallen rechtszaken op. Gemeenten die net zoals Oosterhout helemaal met huishoudelijke hulp zijn gestopt, zoals Hollands Kroon en Schagen, hebben vrijwel direct na de uitspraak van de rechter de oude rechten in ere hersteld en aangegeven nieuw beleid te gaan ontwikkelen. Ook hulpbehoevenden die sinds 1 januari 2015 tevergeefs aanklopten bij Lisse, Noordwijkerhout en Hillegom krijgen alsnog hulp. Aan nieuw beleid wordt gewerkt.

Boetekleed

Amsterdam heeft, zij het met tegenzin, meteen het boetekleed aangetrokken. Sinds vorig jaar indiceert de stad op een ‘schoon en leefbaar huis’, waarna de hulpbehoevende over de precieze invulling van dat resultaat zelf met de zorgaanbieder moet overleggen. Mag niet, zo is duidelijk geworden uit het vonnis van de hoogste rechter. Voorlopig worden alle kortingen teruggedraaid, zodat de 10.000 Amsterdammers met recht op huishoudelijke hulp per 1 juli dezelfde hoeveelheid hulp krijgen als voor 1 januari. De hersteloperatie gaat de gemeente dit jaar vier tot vijf miljoen euro kosten. Wat het nieuwe beleid gaat kosten, en of daarvoor op andere zorgtaken moet worden bezuinigd, kan Wmo-wethouder Eric van der Burg nog niet aangeven.

Algemene voorziening

In onder andere Apeldoorn, Groningen en Aa en Hunze is de huishoudelijke hulp geen maatwerkvoorziening meer, maar een algemene voorziening. Apeldoorn moet haar beleid aanpassen. Als na onderzoek blijkt dat een inwoner zelf de regie over het huishouden kan voeren, kan deze via een algemene voorziening zelf twee uur hulp per week inkopen bij aanbieders, zo is het vigerende Apeldoornse beleid. In tegenstelling tot Aa en Hunze heeft Apeldoorn wel tariefafspraken met aanbieders gemaakt. ‘De vraag is echter of dit voldoende is. Wij gaan er tussenuit en laten onze inwoners weten met welke aanbieders we tariefafspraken hebben. Ze moeten daarna zelf contact opnemen en hulp regelen. Het is een complexe materie’, stelt woordvoerder Susanne van der Putt. Over een paar weken krijgt de Apeldoornse raad te horen op welke punten het beleid moet worden aangepast.

Contracten met zorgaanbieders

De algemene voorziening in Aa en Hunze is volgens de hoogste rechter geen algemene voorziening in de zin van de Wmo 2015. Aanbieders zijn niet gecontracteerd, prijzen zijn niet vastgelegd en de gemeente onderzoekt niet of cliënten deze hulp wel kunnen betalen. ‘De gemeente zal de uitspraak verder op inhoud beoordelen, waarna we naar verwachting tot aanpassing van de regelgeving zullen overgegaan’, laat Aa en Hunze in een schriftelijke reactie weten. Groningen ziet geen aanleiding tot beleidsaanpassingen. Sinds 1 januari 2016 is de huishoudelijke hulp een algemene voorziening. ‘Wij indiceren na een keukentafelgesprek en hebben contracten met aanbieders gesloten’, aldus woordvoeder Arda Klijnsma. Indien nodig kunnen hulpbehoevenden aanspraak doen op de maatwerkvoorziening.

Uren schrappen

Generiek en zonder onderzoek en onderbouwing schrappen in het aantal uren mag niet. In Waalwijk geldt per 2015 dat iedereen de eerste drie uur eenvoudige huishoudelijke zelf moet regelen en betalen. ‘De gemeente Waalwijk bekijkt of en hoe de uitspraken van de Centrale Raad van Beroep van invloed zijn op het huidige Waalwijkse beleid’, laat een woordvoerder weten. Wijk bij Duurstede hoeft niet aan de bak, stelt de gemeente. Sinds de invoering van de Wmo 2015 geldt in Wijk bij Duurstede dat iedereen met drie uur of minder huishoudelijke hulp die hulp behoudt. Inwoners die wekelijks 3,5 tot vier uur hulp kregen hebben een half uur moeten inleveren en hulpbehoevenden met 4,5 uur of meer hulp per week een uur. Wassen en strijken is uit het ‘hh-pakket’ gehaald. Met korting via de huishoudelijke toeslag (hht) kan een beroep op deze service worden gedaan. Ook maximaal 40 uren extra hulp per jaar kan via de hht worden ingekocht. Ondanks het generiek schrappen in het aantal uur, stelt de gemeente dat zij aan de wet voldoet. ‘We hebben een goede basisvoorziening, we leveren altijd maatwerk en we hebben vooraf met iedereen een keukentafelgesprek gevoerd’, stelt Wmo-beleidsadviseur Cathy Venselaar.

Indicatie

Oss weet nog niet of ze het roer moet omgooien. ‘Wij hebben een andere opzet en systematiek van huishoudelijke hulp dan de gemeenten die de rechter heeft beoordeeld. Dat maakt dat de uitspraak niet een op een naar Oss te vertalen is en we goed gaan kijken of wij aan de door de rechter gestelde voorwaarden voldoen’, aldus een woordvoerder desgevraagd. In Oss worden indicaties huishoudelijke hulp niet meer vertaald in aantal uren hulp, maar in aandachtsgebieden; bijvoorbeeld zwaar of licht huishoudelijk werk, wasverzorging, etc. Inwoners die voor zorg in natura kiezen, maken op basis van de indicatie afspraken met de gecontracteerde zorgverleners over wat er wanneer wordt schoongemaakt. Inwoners met een persoonsgebonden budget (pgb) krijgen een (vast) bedrag, afgeleid van de zorg in natura. Het nieuwe beleid leverde de gemeente veel bezwaarschriften en diverse rechtszaken op.

Diverse gemeenten hebben laten weten dat hun beleid in pas loopt met de Wmo 2015, zoals Emmen, Voorst, Montferland, Den Bosch, Rijswijk en Lelystad.

In Binnenlands Bestuur nr 11 van deze week kunt u meer lezen over de gevolgen en impact van de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep voor gemeenten. (inlog)