Krimp bijstand stagneert

De krimp van het aantal bijstandsgerechtigden is vorig jaar tot een einde gekomen. Dat blijkt uit de Jaarrapportage Werk & Inkomen van Divosa. Hoewel in grotere gemeenten het bijstandsbestand nog een beetje krimpt, steeg het in kleine- en middelgrote gemeenten. Ook is het uitstroompercentage het laagst sinds tien jaar.

Kanteljaar

In het voorwoord van de jaarrapportage spreekt Erik Dannenberg, voorzitter van Divosa, van een mogelijk kanteljaar. Nog voor de coronaperiode ontstond er een trend waarbij het aantal bijstandsgerechtigden landelijk afnam, maar dat is nu ten einde gekomen. Dat lijkt gek, vanwege de krapte op de arbeidsmarkt, maar Dannenberg ziet juist daarin ook een verklaring voor de nieuwe cijfers. Werkgevers die al te maken hebben met personeelsschaarste zien mogelijk geen kansen om mensen aan te nemen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Krappe arbeidsmarkt

‘Om hen naar werk te begeleiden, is extra aandacht en begeleiding nodig. Maar werkgevers die zich in deze gespannen arbeidsmarkt geconfronteerd zien met personeelstekorten en een hoge werkdruk onder hun werknemers, zien hiervoor niet altijd ruimte. Nog vaak zoeken zij personeel dat snel en volledig inzetbaar is.’ Volgens Danneberg hoeft dit niet tot een impasse te leiden wanneer het rijk extra geld investeert in het instrument loonkostensubsidie.

Laagste uitstroompercentage in tien jaar

Vooralsnog blijft een grote groep mensen in de bijstand achter. Van 2022 tot 2023 vond er een daling van het uitstroompercentage plaats van 26 procent naar 23,4 procent. Dat is het laagste uitstroompercentage sinds 2013. Daarnaast stijgt het instroompercentage ook, ten minste bij gemeenten tot 100.000 inwoners. In grotere gemeenten kwamen vorig jaar juist minder mensen in de bijstand dan het jaar daarvoor.

Minder uitstroom naar werk

Ook blijkt dat van de mensen die uitstroomt er de laatste jaren steeds minder uitstromen naar werk. Dat was vorig jaar in slechts 36 procent van de casussen het geval. Steeds meer mensen stromen uit door  ‘verloop’. Dat kan zijn het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd, detentie, verhuizen naar een andere gemeente, verhuizing naar het buitenland en het aangaan van een relatie met een partner met voldoende inkomsten.

Inkomsten dalen

Een ander opvallend resultaat uit de jaarrapportage van Divosa is dat de inkomsten uit parttime werk lijken te dalen. Want, hoewel het minimumloon in 2023 met 10 procent steeg, is dat niet volledig terug te vinden in de gemiddelde bijverdiensten van bijstandsgerechtigden. Bijstandsgerechtigden met inkomsten uit werk verdienden in 2023 gemiddeld 687 euro per maand.

Minder overtredingen

Ten slotte ziet Divosa dat de dalende trend wat betreft overtredingen op de inlichtingenplicht zich wel doorzet. Gemeenten zien steeds minder vaak dat bijstandsgerechtigden bijvoorbeeld inkomsten verzwijgen, of het woonadres of de samenstelling van het huishouden foutief doorgeven. ‘De dalende trend kan wijzen op een gewijzigde focus van gemeenten’, zegt Divosa. ‘Tot 2020 werd vaker de nadruk op handhaving en fraudebestrijding gelegd; daarna zijn aandacht voor de menselijke maat en maatwerk steeds belangrijker geworden.’