Werkgevers niet ont-zorgen, maar be-zorgen

Bij re-integratie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt wordt steevast gesteld dat werkgevers ‘ontzorgd’ moeten worden. De overheid stimuleert deze ontzorging. Daarmee trekt ze een maatschappelijk probleem naar zich toe en ontneemt ze de samenleving de kans deelgenoot te worden van een vraagstuk dat allen aangaat.

“Het moet vanzelfsprekend worden dat ook mensen met een arbeidsbeperking je collega kunnen zijn. Voor vooroordelen is geen plaats meer. We moeten bij uitstek oog hebben voor wat mensen wel kunnen. Mensen met een arbeidsbeperking kunnen meer dan soms wordt gedacht. Dat verdient erkenning. Niet door hun zwakte te bevestigen, maar door hen op hun mogelijkheden en verantwoordelijkheden aan te spreken. Dit wetsvoorstel neemt dit als uitgangspunt.”

Aldus een passage uit de inleiding van de toelichting op de Wet Werken Naar Vermogen (Wwnv), die het kabinet onlangs ingediend heeft bij de Tweede Kamer. Het begin van deze passage roept de verwachting op dat het kabinet in de Wwnv werkgevers en werknemers op kantoren, fabrieken, instellingen, enz. aanspreekt om fysieke en mentale condities te scheppen die mensen met een arbeidsbeperking ruimte geven om mee te tellen en mee te doen. Niets is minder waar. Er staan geen bepalingen in de wet over het beschikbaar stellen van werkplekken voor mensen met een arbeidsbeperking. Dat werkt niet, vindt het kabinet. Dwang en drang werken kennelijk alleen bij mensen die aan de kant staan of in veel gevallen aan de kant zijn gezet.

Behalve deze ene zin bezigen de wet en de toelichting het vertrouwde taalgebruik richting mensen die aan de kant staan. Die moeten op hun mogelijkheden en verantwoordelijkheden aangesproken worden om mee te doen in een arbeidsproces dat deze mensen juist vaak aan de kant heeft gezet door de wijze waarop het georganiseerd is. Die ongerijmdheid blijft bestaan als we klakkeloos de roep herhalen dat werkgevers voor alles ontzorgd moeten worden, als er iemand met een arbeidsbeperking bij hen geplaatst wordt, al dan niet met behulp van loondispensatie. Als wethouder begrijp ik die ontzorgings-garantie en werk ik er ook aan mee. Tegelijk bekruipt me het gevoel dat er ook een roep mag klinken om werkgevers niet te ontzorgen, maar juist met zorg te belasten.

Het huidige beleid pleit heel sterk voor een kleine overheid, maar iedereen die niet of niet volledig voldoet aan de productiviteitsnormen van de huidige markt wordt naar de overheid geschoven en/of naar huis gestuurd met de boodschap dat hij/zij zijn eigen verantwoordelijkheid moet ophalen. Maar het feit dat er een heleboel mensen in onze samenleving zijn die niet of niet ten volle kunnen voldoen aan de hoge productiviteitsnormen is geen uitsluitende zorg van de overheid, het is eerst en vooral een zorg van de samenleving zelf, waaronder nadrukkelijk de werkgevers en de werknemers. Die moeten niet ontzorgd worden, opdat ze geen last van bepaalde mensen hebben. Die moeten juist last van deze mensen hebben, opdat ze geconfronteerd worden met de noodzaak werkprocessen en werkorganisaties zo veel mogelijk aan te passen, opdat deze mensen ook mee kunnen doen. Als samenleving moeten we leren voetballen met twee keepers in de goal. Dat is lastig voor de prof-keep, maar het is juist goed dat deze daar last van heeft. Dat herinnert hem er constant aan dat het spel anders gespeeld moet worden, opdat iedereen in de samenleving meetelt en meedoet.

Raf Janssen