Burgemeester: OM moet zorgfraudeurs actiever vervolgen

Volgens het Openbaar Ministerie (OM) moeten gemeenten kritischer kijken naar de instroom van malafide zorgbedrijven. ‘Wij kunnen als OM niet aan de achterkant blijven dweilen’, zegt officier van justitie Marjolein Verwiel. René Verhulst, de burgemeester van Ede, vindt dat ‘wel erg makkelijk en kort door de bocht’. ‘Als het OM de achterdeur open laat staan, is het net zo goed “dweilen met de kraan open”.’

Burgemeester Verhulst (CDA) is tevens portefeuillehouder zorgfraude van het Regionaal Informatie en Expertise Centrum Oost-Nederland (RIEC ON), dat optreedt tegen de georganiseerde criminaliteit. In het samenwerkingsverband zijn 76 gemeenten uit Gelderland en Overijssel vertegenwoordigd. ‘Ik snap dat het OM net als gemeenten kampt met capaciteitsproblemen’, zegt Verhulst. ‘En ik ook vind dat gemeenten zeker aan de voordeur moeten controleren. Maar als het OM de achterdeur open laat staan, is het net zo goed “dweilen met de kraan open”.’

Valse diploma’s

De burgemeester noemt als voorbeeld gesjoemel met diploma’s in de zorg. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Inspectie van het Onderwijs (IvhO) deden onlangs onderzoek naar fraude met diploma’s in de zorg. Hun conclusie: het is te makkelijk om met valse of gekochte diploma’s in de zorg aan de slag te gaan. De gesignaleerde misstanden komen vaker voor en zijn de afgelopen jaren snel toegenomen.

Googelen

Het zijn met name criminele zzp’ers in de zorg die hierdoor vrij spel hebben, constateert Verhulst. Het RIEC ON analyseerde dit al in mei vorig jaar. Onderzoekers noemen het werk als zzp’er een ‘ideale dekmantel’ voor criminelen. Hun werk in bijvoorbeeld de jeugdzorg gebruiken ze om hun illegale activiteiten te maskeren. ‘Deze criminele zzp’ers werken voor uitzendbureaus en zorginstellingen die regelmatig bij het OM aan de bel trekken’, vertelt Verhulst. ‘Als justitie vervolgens zegt dat gemeenten de partijen met wie ze zaken doen eens moeten googelen, denk ik: het OM kan ook actiever overgaan tot vervolging. Want als dat niet gebeurt geef je een verkeerd signaal af, namelijk dat je wegkomt met zorgfraude.’

Zorgverzekeraars

Het OM vermoedt dat 10 procent van de 100 miljard euro die elk jaar in de zorg wordt uitgegeven, fraude betreft. Dat is tien miljard euro per jaar. De burgemeester wil echter benadrukken dat slechts een deel voor de rekening van gemeenten komt: ‘Als je alleen kijkt naar de Jeugdwet en Wmo 2015 wordt het met fraude gemoeide bedrag geschat op 500 miljoen euro. Dat is natuurlijk nog steeds exorbitant, maar de overige 9,5 miljard valt dus onder de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Zorgverzekeringswet (Zvw). En daarover gaan de zorgverzekeraars.’

Uiteenlopend  

In de maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015) en jeugdzorg (Jeugdwet) gaat jaarlijks bijna 10 miljard euro om. Enkele jaren geleden schatte de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) dat de zorgfraude ongeveer 2 tot 5 procent bedraagt, dus 200 tot 500 miljoen euro. Overigens lopen de percentages uiteen. Landelijke onderzoeken variëren van 3 tot 10 procent van de totale Wmo- en Jeugd-budgetten, stellen de rekenkamers Vijfheerenlanden en IJsselstein.

Steekproeven

Dat alles neemt niet weg dat gemeenten nu al veel kunnen doen om zorgfraude te voorkomen, stelt Verhulst: ‘Het sociaal domein staat in de hulpstand, heeft de toeslagenaffaire in het achterhoofd, maar je kunt natuurlijk vragen stellen en nieuwkomers kritisch onder de loep nemen.’ Zo kunnen gemeenten in contracten opnemen dat ze steekproeven uitvoeren. En er is de mogelijkheid om beroep te doen op de Wet Bibob. Als bijvoorbeeld een vergunning wordt misbruikt, kunnen overheidsinstanties de aanvraag weigeren of de afgegeven vergunning intrekken.

Rechtszaken

Wanneer je als gemeente genoeg bewijs hebt om een aanbieder buiten de deur te houden, doe dat dan ook, adviseert Verhulst: ‘Bij aanbestedingsprocedures voldoen malafide aanbieders doorgaans op papier wel aan alle voorwaarden. Kwaadwillenden weten dat en maken daar handig gebruik van. Maar zodra je als gemeente geen goed gevoel hebt bij een zorgbedrijf, gun dan ook gewoon niet. Vrees niet voor allerlei rechtszaken of slechte publiciteit. In veel gevallen leggen zorgfrauders zich erbij neer en proberen ze het elders opnieuw.’