Bijverdienpremie werkt wél, ziet Wageningen

In Wageningen hebben twee keer zoveel bijstandsgerechtigden een parttime baan als in de rest van Nederland. Dat is te danken aan de inzet van de bijverdienpremie, zegt de gemeente. Diezelfde premie had in Tilburg echter geen enkel effect. Hoe komt dat? ‘Alleen geld geven is niet genoeg’, zegt Wagenings wethouder Maud Hulshof.

Geen resultaat

Projectleider Hans Zuidema en wethouder Maud Hulshof (werk en inkomen, D66) schrokken van de berichtgeving over de gemeente Tilburg, die onlangs een proef met de bijverdienpremie stopzette. De premie, die inhield dat mensen in de bijstand 25 procent van hun inkomsten uit werk mochten houden bovenop de uitkering, bereikte in Tilburg niet het gewenste resultaat. De premie had namelijk deeltijdwerk onder bijstandsgerechtigden moeten stimuleren, maar dat effect bleef uit.

Jammer

Zuidema en Hulshof schrokken van het bericht omdat zij in Wageningen juist positieve ervaringen hebben met hetzelfde instrument. Bovendien zijn ze bij het rijk aan het lobbyen om de premie, die nu slechts door een handjevol gemeenten wordt gebruikt, om te zetten in landelijk beleid. Het zou jammer zijn als de ‘mislukte’ proef in Tilburg de indruk wekt dat de premie een waardeloos instrument is, vinden beiden.

Verdubbeld

Want in Wageningen is de bijverdienpremie juist een daverend succes. De gemeente experimenteerde tussen 2017 en 2019 met de aanpak en voerde de premie in 2020 voor alle bijstandsgerechtigden in. Sindsdien is het percentage bijstandsontvangers dat naast de uitkering ook inkomsten uit werk ontvangt, gestegen tot 18 procent, ruim het dubbele van het landelijk gemiddelde van 8 procent.

Onder de arm

Wat is het geheim? In Wageningen wordt de premie gekoppeld aan extra begeleiding naar werk, vertelt projectleider Hans Zuidema. Bovendien worden werkgevers met kleine baantjes actief benaderd door de gemeente. ‘We gaan, met de mensen in de bijstand onder de arm, op zoek naar de werkgevers die voor deze groep interessant kunnen zijn.’ Het gaat vooral om lokale bedrijven, bijvoorbeeld in de hotellerie, thuiszorg, horeca of leerlingenvervoer.

Aandacht

De premie kan dus wel degelijk een prikkel zijn om aan het werk te gaan, mits die gepaard gaat met extra aandacht voor de wensen en behoeften van bijstandsontvangers. ‘Alleen geld geven is niet genoeg’, ziet wethouder Hulshof. ‘Het is bewezen dat aandacht werkt. Wij kijken in de volle breedte: wat hebben ze nodig? Wat kunnen ze? Mensen zitten niet voor hun plezier in de bijstand.’

Niet voldoende

In die zin herkent Hulshof de uitspraken van haar Tilburgse collega Esmah Lahlah (bestaanszekerheid, GroenLinks). Lahlah zag ook dat een financiële prikkel alleen niet voldoende was om deeltijdwerk te stimuleren. Maar de premie om die reden afschaffen, is de verkeerde conclusie, vindt Hulshof.

Wisselend

Dat de premie een extra duwtje nodig heeft om zijn werk te doen, verklaart wellicht waarom het instrument door het land heen wisselende resultaten heeft opgeleverd. Zo lukte het, naast Wageningen, ook Amsterdam om de aanpak tot een succes te maken. In Den Bosch vielen de resultaten echter, net als in Tilburg, tegen. Ook een landelijk experiment waaraan verschillende gemeente meededen leverde geen eenduidig beeld op.

Winst

De extra aandacht van de klantmanagers van de gemeente brengt natuurlijk wel extra kosten met zich mee. Maar die kunnen worden weggestreept tegen de besparing die de gemeente realiseert op uitgaven aan de bijstand. Sterker nog: de gemeente Wageningen maakt winst op de bijverdienpremie.

Fors bedrag

Want hoe meer mensen werken naast de uitkering, hoe minder de gemeente hoeft uit te geven aan de uitkeringen. En een verdubbeling van het aantal bijstandsgerechtigden met betaald werk, dat tikt wel aan. In het eerste jaar scheelde de aanpak de gemeente zo’n 150.000 euro aan bijstandslasten, rekent Zuidema voor. Haal daar de kosten van de extra begeleiding vanaf, en er blijft nog ruim een ton over. ‘Best een fors bedrag voor een kleine gemeente’, vindt Zuidema. In het tweede jaar is de winst nog hoger, verwacht Zuidema, omdat het aandeel bijstandsontvangers met werk nog verder is gestegen.

Grens

Het percentage werkende bijstandsontvangers, dat nu op 18 procent ligt, zou nog kunnen stijgen naar 20 procent, schat Zuidema in. Maar dan is de grens bereikt. Voor de rest van de bijstandspopulatie is betaald werk, zelfs in deeltijd, een stap te ver.

Wetgeving

Wethouder Hulshof pleit ervoor om de bijverdienpremie zoals die in Wageningen wordt ingezet, in te bedden in de landelijk wetgeving. ‘Met de kanttekening dat gemeenten niet alleen maar geld moeten geven.’ Dat beaamt Zuidema: ‘Dat de premie vanzelf gaat lopen, dat is echt een illusie.’