Meer baankans zonder sollicitatieplicht

Het loslaten van sollicitatieverplichtingen in de bijstand kan op de lange termijn een positief effect hebben op uitstroom naar werk. De effecten van een hogere vrijlating van bijverdiensten worden juist minder na afloop van de regeling.

Lange termijn

Dat blijkt uit een vervolgonderzoek van het Centraal Planbureau (CPB) naar experimenten in de bijstand die plaatsvonden tussen 2017 en 2019. Die proeven moesten uitwijzen wat het effect is van een bijstandsregime met minder regels of meer begeleiding. Het CPB kijkt in het onderzoek naar de langetermijneffecten van interventies in Utrecht, Deventer en Wageningen. Opvallend is dat de resultaten in Utrecht positiever uitvallen dan in de andere twee steden.

Zelfredzaamheid

Uit een eerdere evaluatie bleek al dat een ontheffing van de verplichting om werk te zoeken niet direct een significant effect had op de baankansen van bijstandsgerechtigden. In Utrecht blijkt echter dat er 21 maanden na het einde van het experiment wél een positief effect optreedt: deelnemers in de ontheffingsgroep hebben aanzienlijk vaker betaald werk dan die in de controlegroep. Hoe dat komt, is onduidelijk. In de periode na het experiment zijn de gebruikelijke verplichtingen weer teruggekeerd, maar de onderzoekers suggereren dat de tijdelijke ontheffing misschien toch een blijvend positief effect heeft gehad op de zelfredzaamheid van deelnemers. In Wageningen en Deventer werden echter geen statistisch significante resultaten gevonden.

Begeleiding

Andere onderzoeksgroepen werden intensiever begeleid in de zoektocht naar werk. Ook daar zijn de resultaten in Utrecht positiever dan in de andere twee steden. In Wageningen en Deventer waren zowel tijdens als na afloop van het experiment geen meetbare resultaten te zien. Utrechtse bijstandsgerechtigden leken juist wel te profiteren van de extra aandacht. De positieve effecten zijn ook 21 maanden na afloop van het experiment nog zichtbaar.

Bijverdiensten

De derde onderzochte interventie is het vrijlaten van bijverdiensten: in plaats van inkomsten uit een bijbaan direct te korten op de bijstandsuitkering, mochten deelnemers aan het experiment een deel van hun bijverdiensten houden. Gedurende de experimenteerperiode leidde dat in Utrecht tot een hogere uitstroom naar deeltijd en voltijd werk. Op de langere termijn lijkt dat effect te stagneren of zelfs te dalen, wat wellicht te verklaren is door het feit dat de vrijlatingsregeling werd stopgezet. In Wageningen treedt echter een dalende trend op – wanneer wordt gekeken naar volledige uitstroom, althans. 'Het is mogelijk dat deelnemers specifiek naar deeltijdbanen hebben gezocht tijdens het experiment en daardoor minder vaak zijn doorgestroomd naar een voltijdsbaan', aldus de onderzoekers.

Gezondheid

Het CPB benadrukt dat de resultaten met veel onzekerheid zijn omgeven. De proefopstellingen waren in elke gemeente net wat anders ingericht, waardoor onderling vergelijken lastig is. Ook waren de onderzoeksgroepen relatief klein omdat er verschillende maatregelen tegelijk werden getest. In een vervolgonderzoek, dat later dit jaar uitkomt, gaat het CPB nog kijken naar andere mogelijke resultaten van de interventies, zoals de effecten op gezondheid, het gebruik van andere sociale voorzieningen en problematische schulden.