Sanctioneren stimuleert zoeken naar werk niet

Sporen sancties uitkeringsgerechtigden aan om harder op zoek te gaan naar werk? Nee, blijkt uit recent onderzoek onder WW-ontvangers. Een waarschuwing heeft een positiever effect.

Valt tegen
'De corrigerende effecten van sancties vallen eigenlijk best wel tegen', zegt onderzoeker Erik Bijleveld van de Radboud Universiteit. Samen met collega's van de Universiteit Utrecht en het UWV onderzocht hij ruim 50 duizend WW-ontvangers die een sanctie of een waarschuwing hadden gekregen na het overtreden van de sollicitatieplicht.

Sanctie of waarschuwing
Die plicht houdt in dat WW'ers gemiddeld één keer per week moeten solliciteren. Wanneer de uitkeringsgerechtigde zich daar niet aan houdt, kan het UWV ofwel een sanctie opleggen, waardoor de uitkering wordt gekort, ofwel een waarschuwing geven. De onderzoekers keken naar de effecten van beide maatregelen op het gedrag van de werkzoekers.

Intensiever
Het blijkt dat de sanctie weliswaar helpt om verdere overtredingen van de sollicitatieplicht te voorkomen, maar het zorgde er niet voor dat mensen daadwerkelijk intensiever op zoek gingen naar nieuw werk. De afname in overtredingen kwam waarschijnlijk doordat mensen hun sollicitaties beter op tijd doorgaven aan het UWV , niet doordat ze vaker gingen solliciteren, verwachten de onderzoekers. Mensen die alleen een waarschuwing hadden gekregen, gingen juist wél vaker solliciteren.

Minder inkomen
Geen van beide maatregelen maakte WW'ers succesvoller op de arbeidsmarkt. Wel zijn er aanwijzingen de mensen die een sanctie kregen, na een aantal maanden minder inkomen uit werk hadden. 'Het zou dus kunnen dat sancties een vertraagd effect hebben op de bereidheid en/of het vermogen om te werken', schrijven de onderzoekers, waarbij ze de kanttekening plaatsen dat de onzekerheidsmarge rond die bevinding groot is.

Heroverwegen
De resultaten geven aanleiding om de invulling van de sollicitatieplicht te heroverwegen, vindt Bijleveld. ‘We weten al dat het aantal sollicitaties geen sterke relatie heeft met het vinden van een nieuwe baan. Dus waarom zou je willen sturen op dit aantal? Het is waarschijnlijk beter om de zorgvuldigheid en de kansrijkheid van sollicitaties te stimuleren. Dat kan door middel van coaching of training, maar ook door middel van een nieuwe belonings- of sanctiestructuur.’

Bijstandsexperimenten
Ook in de bijstand heeft onderzoek uitgewezen dat de sollicitatieplicht weinig effectief is. Het Centraal Planbureau (CPB) constateerde in 2020 dat een ontheffing van de sollicitatieplicht er niet voor zorgt dat mensen langer in de bijstand blijven. Wat wel lijkt te helpen, is meer begeleiding en meer kansen om bij te verdienen naast de uitkering. Die bevindingen kwamen voort uit experimenten met de bijstand in vijf gemeenten.