‘Wij sturen al 30 jaar op water en bodem’

Noel Vergunst: ‘Uiteraard. Sommige mensen zijn misschien al bijna vergeten dat wij hier in 1993 en 1995 bijna een watersnoodramp hadden. Ik kan me die periode heel goed herinneren. Ik woonde dicht bij de Waal en ging iedere avond kijken naar de waterstand. Er zijn toen 200.000 mensen geëvacueerd. Dat heeft een enorme impact gehad. Daar zijn verschillende programma’s uit voortgekomen om ons beter tegen het water te beschermen. Het meest zichtbare, dat ook internationaal als voorbeeld geldt, is Ruimte voor de rivier. In Nijmegen hadden we daarbinnen een spraakmakend project rond de Nevengeul. Dat was bodem en water sturend avant la lettre. Het ging niet alleen om dijken tegen hoogwater, het ging toen ook al om het aanpassen van een hele gebiedsontwikkeling. Dus we zijn daar al een jaar of dertig volop mee bezig.’

‘Het was een nieuwe bevestiging. Nijmegen is de afgelopen tweeduizend jaar niet altijd op de slimste manier aangelegd. Als je het opnieuw zou doen, zou je sommige wegen en rioleringen anders aanleggen om het water beter weg te geleiden van een hoog punt naar de rivier. We hebben diverse punten waar het water bij veel regenval niet snel genoeg kan wegstromen. We streven naar minder verharding en meer vergroening en het afkoppelen van hemelwater  van het riool. Valkenburg heeft opnieuw laten zien hoe kwetsbaar we zijn. Want ook de Rijn wordt steeds meer een regenrivier met alle onvoorspelbaarheid van dien.’ 

‘We halen verharding weg en plaatsen groen ervoor terug. En we geven water en bodem sturend een plek in de omgevingsvisie die we momenteel actualiseren. De zaken die we aanscherpen, gaan precies hierover. Verder zijn we in de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen-Food Valley bezig om een nieuwe uitwerking te maken voor het totale gebied. Dat doen we met twee provincies, drie waterschappen en 26 gemeenten. Het is allemaal pas in de schetsfase, maar er wordt ook regionaal veel beter rekening gehouden met water en bodem als sturende elementen.’

‘Vanuit de metropoolregio hebben we de universiteit van Wageningen de opdracht gegeven een vooruitzicht te maken voor deze regio in 2120. Wij denken bij kaarten snel in termen van grenzen: gemeentegrenzen, landsgrenzen enzovoort. Maar de kaarten van Wageningen gaan uit van het landschap, zoals de loop van de rivieren en het type groenstructuur. Die blik levert verrassende inzichten op. Dan blijkt bijvoorbeeld de samenhang met Duitse steden als Kleef en Emmerich: we hebben immers hetzelfde watersysteem.’

‘Ik denk dat Nijmegen voldoende bouwgronden heeft die toekomstproof zijn. Maar voor ander gebieden geldt: moet je daar nog wel willen bouwen? En dan zou je zeker ook meer maar het oosten kunnen kijken waar woningbouw wel mogelijk is.’

‘Met techniek kun je heel veel oplossen. Maar moet je daar zoveel geld in stoppen? Kun je dan niet beter kiezen voor echt duurzame gebiedsontwikkeling? Natuurlijk kun je damwanden slaan en extra heipalen toevoegen – volgens Bouwend Nederland valt vrijwel alles op te lossen, zeker zolang zij daaraan kunnen verdienen. Maar we zijn op een punt aangekomen dat we echt moeten heroverwegen of sommige plekken nog wel voor grootschalige woningbouw geschikt zijn.’

‘We zitten hier in deze regio nog in de studiefase. Maar de uiteindelijke keuzes kan ik niet maken, daar hebben we het rijk bij nodig. Dat zal moeten aangeven: deze gebieden zijn  minder geschikt voor grootschalige woningbouw. Laten we die inzetten voor natuur en landschap. Of voor bepaalde typen landbouw en visserij.’

‘Ik kan het nog niet precies inschatten, maar ik vrees voor een koerswijziging. Kijk, water en bodem kunnen nooit de enige leidende principes zijn in de ruimtelijke ordening. Maar doordat we dit zo hebben benoemd, staan ze wel overal hoog op de agenda. In elk gebiedsplan moet er rekening mee worden gehouden. Als het de bedoeling van Mona Keijzer is om in gebiedsontwikkeling minder rekening te houden met langetermijneffecten, dan stelt me dat erg ongerust. Als ze bedoelt dat we in onze ruimtelijke ordening ook rekening moeten houden met andere ambities, dan ben ik het met haar eens. Want water en bodem is niet het enige op de wereld.’

‘Er zijn grote uitdagingen op het gebied van duurzaam en circulair bouwen, die iedereen onderschrijft. Het zou ontzettend kunnen helpen als we, vasthoudend aan ons ambitieniveau, meer standaarden krijgen aangereikt vanuit het rijk. Dat helpt zowel de bouwers als de vergunningverleners. Standaardisering is in alle opzichten goed, mits het ambitieniveau niet wordt teruggeschroefd.’

‘Denk na over hoe Nederland eruitziet over honderd jaar. En redeneer dan terug. Durf keuzes te maken als minister, ook tegen de zin van sommige belangengroepen, of dat nou gemeenten zijn, bouwers of  boeren. Bepaal op welke plekken je wat minder grootschalige woningbouw zou willen toepassen, en ook op welke plekken wat meer.’

Lees de eerdere afleveringen in de serie hier, hier, hier en hier.