‘We houden niets achter’

Defensie kruipt uit zijn schulp in de zoektocht naar ruimte. Staatssecretaris Gijs Tuinman en kolonel Jos van der Leij reizen langs provincies en gemeenten om de stemming te peilen over nieuwe opslagplaatsen, kazernes en oefenterreinen. ‘Er waait een heel andere wind.’

Helemaal klaar

Weet u nog? Hoe minder Defensie, hoe beter. Onze Leopard 2-tanks werden verpatst, de Marine Luchtvaartdienst werd opgedoekt, de vliegvelden Twente en Soesterberg sloten hun poorten. ‘En bij Defensie hielden één of twee mensen zich nog bezig met ruimtelijke ordening: om de krijgsmacht nog kleiner te kunnen maken’, zegt Gijs Tuinman (45), sinds vorig jaar zomer namens BBB staatssecretaris van Defensie. ‘Ik werkte in 2011 mee aan de Defensie Verkenningen, waarna twaalfduizend functies werden weggestreept. Ik dacht: en nu is het helemaal klaar’, voegt programmadirecteur Nationaal Programma Ruimte voor Defensie Jos van der Leij (59) eraan toe.

Veertig mensen

Maar het kan verkeren. En hoe. Gaf ons landje tien jaar geleden 7,4 miljard euro uit aan Defensie, nu is dat 22 miljard. En het wordt in rap tempo 24 miljard euro. We weten allemaal waarom. Bij Defensie werken vandaag de dag niet twee zonderlingen aan ruimtelijke ordening, maar buigen bijna veertig mensen zich bij de afdeling leefomgeving over ruimtelijke inrichting en alles wat daarbij komt kijken.

Hard nodig

En dat is volgens Tuinman en Van der Leij hard nodig om het (fysieke) terrein dat Defensie de afgelopen twintig jaar heeft prijsgegeven te heroveren. Te heroveren op de samenleving en de bestuurders, die de afgelopen twintig jaar wel raad wisten met het vredesdividend: Utrecht aan het Merwedekanaal, Amstelveen aan de Galjoen, Woerden op het Defensie-eiland, en als het aan Katwijk ligt nu snel op Vliegkamp Valkenburg. Kazernes werden omgebouwd tot woonwijken, zoals in Steenwijk en Zuidlaren. Andere defensieobjecten kregen een andere bestemming of staan te verpauperen.De tijd van ruimte prijsgeven is voorbij. Defensie heeft in alle provincies ruimte nodig voor nieuwe kazernes, nieuwe eenheden, (munitie)opslagplaatsen, F-35’s, laagvlieg­gebieden en voor oefenterreinen. En snel een beetje, want we leven in hachelijke tijden.

De boer op

Staatssecretaris Tuinman en kolonel Van der Leij gaan in hun zoektocht naar ruimte daarom de boer op. Op maandag waren ze met het oog op het programma Ruimte voor Defensie voor overleg met Zuid-Holland en Zeeland in Rotterdam, twee dagen later zaten ze in Volkel voor overleg met Limburg en Noord-Brabant. En meteen langs in Budel en de Peel. Om te kunnen oefenen op de Weerterheide wil Defensie de Nassau-Dietzkazernekazerne in Budel weer gebruiken. De (voormalige) vliegbasis De Peel zou een plek kunnen worden voor ‘s lands F-35’s.

Veranderd

‘Je merkt in alle bestuursoverleggen dat er een heel andere wind waait’, zegt kolonel Van der Leij. ‘Het sentiment in de samenleving is veranderd. Een Limburgse gedeputeerde vertelde dat de Gedeputeerde Staten alle gemeenten een brief gaan sturen waarin ze oproepen om Defensie ruimte te geven. Dat zou zelfs een jaar geleden ondenkbaar zijn geweest.’

Vertrouwensrelatie

Staatssecretaris Tuinman weet wel hoe dat komt: ‘Ze weten dat het echt nodig is, en we hebben een vertrouwensrelatie opgebouwd met mede­overheden. Mijn telefoon zit bomvol met telefoonnummers van wethouders, burgemeesters, gedeputeerden en Statenleden. Die band met andere bestuurslagen was er niet. De krijgsmacht sloot zich op achter de hekken van de kazernes. We zijn nu naar buiten getreden, en dat doen we transparant, eerlijk en navolgbaar. Alle informatie over ons onderzoek naar ruimte ligt bij de provincies. We houden niets achter.’

Keukentafel

Tuinman en Van der Leij hebben anno 2025 één ding mee: hun woorden zijn niet aan dovemansoren gericht. Tuinman: ‘Iedereen zegt: we begrijpen het. Ik ben langs alle provinciehuizen geweest, we hebben in Den Haag bijeenkomsten georganiseerd en inmiddels heb ik op vier verschillende plaatsen overlegd met alle bestuurslagen. Ik ga naar de plekken waar onze zoektocht naar ruimte impact heeft op de leefwereld van mensen. Ik merk dat we aan de keukentafel serieus worden genomen. Mijn mensen praten overal in zalen en zaaltjes met inwoners die zich zorgen maken.’

Eerlijk

Van der Leij vult aan: ‘We hebben locaties aangewezen om te onderzoeken. Dat zijn er meer dan we nodig hebben. De mensen in die gebieden maken zich zorgen. Want daar komt misschien een munitie­opslagplaats en daar gaan helikopters laagvliegen. Mensen hebben daar de vreselijkste beelden bij. Alsof er dag en nacht laag wordt gevlogen. Zoveel helikopters hebben we helemaal niet. Op bezoek in de Grolsch Veste vertel ik eerlijk waarom we naar vliegveld Twente voor de F-35 kijken, waar we nog meer naar kijken en hoe we tot de beste of de minst slechte oplossing komen.’

Haast

En die oplossing móet er komen. Tuinman heeft haast: ‘Niet omdat ik het leuk vind om nieuwe locaties te openen, maar omdat de veiligheid van Nederland in het geding is. Omdat de nood hoog is, zou ik de samenwerking met overheden aan de kant kunnen schuiven en uitzonderingen kunnen zoeken. De PlanMER [Plan- milieu­effectrapportage, red.] die we nu doorlopen, is ook niet noodzakelijk voor ons.’

Nabuurschap

Dus Defensie stort zich willens en wetens in het overleg- en participatiecircus. Lekker slim. ‘En het ís slim’, lacht Tuinman. ‘Ik kan een grote kazerne in het midden van het land bouwen, maar zonder aansluiting op het energienetwerk heb je er geen zak aan. Ik wil met die kazerne ook niet alle bouwplannen dwarsbomen. De natuur heeft ook zijn plek nodig. Mensen die bij Defensie werken, willen ook mountainbiken en hardlopen. We doen het voor Nederland, en dus mét Nederland. Defensie kan niet zonder nabuurschap.’

Lees het hele interview deze week in BB06 (inlog).