‘Systeem houdt onwetendheid over funderingen in stand’

Tussen nu en 2035 kunnen rond de 400.000 woningen te kampen krijgen met funderingsschade. ‘Deze situatie vormt een recept voor maatschappelijke ontwrichting’, schreef de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) een jaar geleden. Kwetsbaar zijn met name huizen van voor 1970 die gefundeerd zijn met houten palen. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) voelt zich verantwoordelijk en heeft nu een leidraad opgesteld voor het gesprek hierover met de rijksoverheid. Inzet van het rijk is noodzaak, volgens de koepel.

De oorzaken van de funderingsproblematiek zijn onder meer lage grondwaterstanden, slappe bodems, slecht onderhoud en bouwactiviteiten.

Belangen

Het lastige aan de funderingsproblematiek is dat maar weinig partijen of mensen er baat bij hebben dit hoofdpijndossier nu open te slaan. ‘Al ruim twintig jaar is bekend dat er in ons land bij tal van huizen, kantoren, bedrijfspanden, scholen sprake is van funderingsproblemen’, schreef de Rli vorig jaar in het rapport Goed gefundeerd. ‘Maar structurele aandacht en actie van gebouweigenaren, hypotheekverstrekkers, lokale overheden of de nationale politiek is tot nu uitgebleven. (...) Geen van de betrokken partijen had er ook belang bij dat het funderingsprobleem in zijn volle omvang op tafel kwam.’

Onwetendheid

‘Ons huidige systeem houdt de onwetendheid over de toestand van funderingen in stand’, noteert nu ook de VNG. ‘Er is bij geen enkele partij verantwoordelijkheid om de toestand van funderingen in beeld te brengen. Funderingsaspecten zijn geen randvoorwaarde bij de transacties of financiering van gebouwen, eenduidige registratie van funderingsonderzoeken en funderingsherstel is niet geregeld en in het (grond)waterbeheer en de vergunningverlening zijn de (mogelijke) gevolgen voor funderingen niet structureel onderdeel van de te maken keuzes.’

Juridisch gezien is de huiseigenaar verantwoordelijk voor de fundering, stelt de VNG. Maar daarmee is het niet klaar, want diegene kan niet verhelpen dat het waterschap de grondwaterstand kunstmatig laag houdt omwille van bijvoorbeeld de aanleg van een nieuwe woonwijk of de landbouw.

Disfunctioneel

De VNG wil dat de rijksoverheid ‘het huidig disfunctioneel systeem’ repareert, onder andere door voor heel Nederland in kaart te brengen welk type funderingen waar is. Daarnaast pleit de koepel voor een informatieplicht over de staat van de funderingen bij de verkoop van gebouwen, evenals bij de financiering.

Zelf wil de koepel in gesprek met de Unie van Waterschappen over het meewegen van de funderingsproblematiek bij het bepalen van grondwaterpeilen. Daarnaast moet de overheid zorgen dat de veiligheid van bestaande funderingen een onderdeel wordt van de vergunningverlening voor bouwwerkzaamheden.

Latent

Tien gemeenten houden zich nu al met het dossier bezig. Maar ook in andere gemeenten kan de funderingsproblematiek latent spelen. Tegelijk hebben die overheden weinig onmiddelijk belang dit onderwerp groot te maken. De VNG: ‘Mede door herstructurering van het gemeentefonds is de verwachting dat er terughoudendheid is bij het oppakken van extra taken rondom funderingen.’

Fonds

Al sinds 2017 bestaat het Fonds Duurzaam Funderingsherstel, dat sinds dit jaar landelijk dekkend is. In 2023 werd voor niet meer dan één miljoen aan leningen verstrekt, ‘een teleurstellend jaar’, aldus het jaarverslag. Maar dat wordt volgens het fonds snel anders: ‘Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) registreerde in 2023 25 procent meer meldingen dan een jaar eerder. Steeds meer particuliere woningeigenaren in Nederland worden geconfronteerd met de gevolgen van bodemdaling en funderingsproblematiek. Ook in delen waar tot dusverre weinig tot geen problemen verwacht werden. Dit is vaak het gevolg van de extreem droge zomers van de afgelopen jaren.’