Funderingen: ‘Een recept voor maatschappelijke ontwrichting’

Een Nationaal Coördinator Funderingsproblematiek. Een nieuwe minister met funderingsproblematiek in de portefeuille. Een publieke database met funderingsdata. Subsidies voor funderingsonderzoek, voor herstelplannen en voor het daadwerkelijke herstel. Goede leenmogelijkheden, zodat woningeigenaren het noodzakelijke geld bij elkaar kunnen krijgen. Een centraal loket voor vragen over funderingsschade. Opschaling en certificering van herstelbedrijven.

De Raad voor leefomgeving en infrastructuur (Rli) is recht voor z'n raap in het rapport Goed gefundeerd: twintig jaar lang hebben overheden, hypotheekverstrekkers en woningeigenaren er alle belang bij gehad om de funderingsproblematiek in Nederland te ontkennen, maar dit is niet langer mogelijk. Een landelijke aanpak is nodig om een nationale crisis te voorkomen. ‘Deze situatie vormt een recept voor maatschappelijke ontwrichting’, schrijft de raad.

375.000 tot 425.000 gebouwen

Wat is het probleem? De schatting is dat tussen nu en 2035 6 procent van alle gebouwen te kampen heeft of krijgt met funderingsschade, oftewel 375.000 tot 425.000 gebouwen. Worden er geen preventieve maatregelen genomen, met name in de regionale waterhuishoudingen, dan kan dit aantal in 25 jaar uitgroeien tot 780.000 gebouwen. De Rli baseert zich bij deze uitspraken op desgevraagd onderzoek van de kennisinstellingen Deltares en TNO.

Zo'n 25 procent van alle gebouwen is sinds de jaren 1970 op betonnen palen gefundeerd. Deze panden lopen weinig risico. Wel in de gevarenzone kunnen zich de 5-6 procent woningen bevinden die vóór dat tijdperk op houten palen zijn gebouwd, en een deel van de 70 procent woningen met een ondiepe fundering.

De risicolocaties

Typische risicolocaties zijn veenweidegebieden, voor- en naoorlogse wijken, en historische binnensteden. Leden van de raad bezochten plekken waar de funderingsschade nu al sterk aan de orde is, zoals de Groote Veenpolder in de Friese veenweiden, en de Rotterdamse wijk Bloemhof. Ook berucht zijn de problemen rond het kanaal Almelo-De Haandrik in Overijssel. Tegelijkertijd zijn funderingsrisico's inherent aan heel Nederland, omdat een groot deel van de bewoning plaatsvindt op slappe bodems. Om wonen en landbouw alsnog mogelijk te maken, worden landerijen al eeuwenlang ontwaterd.

Die verlaagde grondwaterstanden zijn de hoofdreden voor de optredende funderingsschade. Al spelen al snel meerdere oorzaken een rol, benadrukt de Rli. Bacteriële aantasting is er ook één. Evenals droogte (die klimatologisch waarschijnlijk toeneemt in de zomers, hoewel niet in de winters), verouderde constructies of graafwerkzaamheden voor bijvoorbeeld riolering.

Ontkenning loonde

Lang heeft het geloond om niet na te denken over de omvang van de funderingsproblematiek, schrijft de raad. ‘De zojuist besproken situatie wordt in stand gehouden doordat betrokken partijen – denk aan individuele eigenaren, woningcorporaties, verhurende beleggers, makelaars, hypotheekverstrekkers en overheden – in de huidige constellatie geen belang hebben bij transparantie over de staat van funderingen onder gebouwen.’

Van veel gebouwen is überhaupt onbekend wat voor fundering ze hebben. Gemeentelijke en kadastrale basisregistraties leggen dit niet vast. Gemeenten als Rotterdam, Dordrecht, Zaanstad, Gouda en Schiedam proberen onder meer met satellietgegevens een indruk van de situatie in hun gemeenten te krijgen. De raad wil graag dat huidige gegevens van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF), Deltares en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) gebundeld worden. Ook zou er gebiedsgericht onderzoek naar de staat van funderingen moeten worden uitgevoerd.

De jobstijding

Volgens onderzoek van Vereniging Eigen Huis wist 85% van de mensen die een huis hebben met een zeer denkbaar risico op funderingsschade deze jobstijding niet bij de aankoop. De raad wil daarom dat verkopers en verhuurders vanaf 2029 verplicht worden informatie te geven over de kans van de woning op funderingsschade. Tegelijkertijd moet voorkomen worden dat alle financiële schade, in de vorm van een daling van de woningwaarde, neerkomt op de schouders van woningeigenaren die moeilijk konden weten welk risico ze liepen.

Heeft een woningeigenaar funderingsproblemen, dan zijn diens kosten groot. Herstelkosten voor een gemiddeld huis op houten palen bedragen 120.000 euro. Als alleen een voorgespannen betonplaat nodig is, kost het ongeveer 60.000 euro. Zouden grondinjecties, die de draagkracht van de bodem verbeteren, een woning al kunnen helpen, dan is zo'n 30.000 euro noodzakelijk.