‘Toezicht uit handen van gemeenten’

De Commissie Herziening Handhavingsstelsel Vrom-regelgeving bepleit in haar gistermiddag gepresenteerde rapport De tijd is rijp een flinke reorganisatie van de handhaving. De commissie, onder leiding van oud-burgemeester Jan Mans van Enschede, heeft de Nederlandse handhavingspraktijk tegen het licht gehouden in opdracht van de ministers Jacqueline Cramer (Vrom) en Ernst Hirsch Ballin (Justitie). Volgens Mans laat de handhaving sterk te wensen over. ‘Er moet echt wat gebeuren’, zegt hij in een toelichting. ‘Er is nu sprake van een grote mate van fragmentatie. Meer dan vijfhonderd instanties houden zich bezig met handhaving. Bedrijven klagen bovendien over het gebrek aan deskundigheid bij inspecteurs.’

Mans zegt te zijn geschrokken van de bevindingen van zijn commissie. ‘Ik ben met enige scepsis in die commissie gaan zitten, omdat ik als gemeentelijke overheidsman dacht: dat kunnen wij wel. Maar dat is me behoorlijk tegengevallen.’

Sterke, regionaal werkende diensten zouden de gewenste deskundigheid moeten bevorderen. Mans benadrukt dat niet moet worden getornd aan formele bevoegdheden. Gemeenten en provincies blijven verantwoordelijk, maar de uitvoering wordt volledig bij de nieuw op te richten omgevingsdiensten ondergebracht. Bevoegdheden kunnen desgewenst wel worden gemandateerd. ‘Maar alleen vrijwillig.’ De omgevingsdiensten worden gefinancierd en van ambtenaren voorzien door de deelnemende provincies en gemeenten in een regio. Gezamenlijk worden prioriteiten gesteld. Individuele prioriteiten zijn ‘in beperkte mate’ mogelijk. Verder kan ‘ook de minister van Vrom, eventueel samen met andere ministers, prioriteiten stellen die de dienst in acht moet nemen’. Uit praktische overwegingen moeten de diensten hetzelfde werkgebied krijgen als de huidige politieregio’s.

Sancties

Volgens Mans houdt een omgevingsdienst straks toezicht op grond van ‘professionele maatstaven’. De dienst bereidt ook sanctiebesluiten voor. ‘Het bestuursorgaan neemt formeel de verantwoordelijkheid voor de beslissing en kan ook gemotiveerd afwijken van het voorstel van de dienst.’ Op dit moment is het volgens het rapport nog zo dat gemeenten ‘over de gehele linie zeer terughoudend zijn om meer te doen dan waarschuwen’. Dit wordt niet veroorzaakt door onwil of nalatigheid, maar vooral doordat het in gang zetten van een formele procedure vaak ingewikkeld en tijdrovend is.

De commissie bepleit verder dat er een ‘stevige, robuuste taakverdeling’ komt tussen het politiek bestuur en het openbaar ministerie. Het strafrecht moet volgens Mans zoveel mogelijk het exclusieve domein blijven van (middel)zware criminaliteit. De Vrominspectie behoudt haar huidige takenpakket en de bestrijding van internationale, georganiseerde milieucriminaliteit moet bij de nationale recherche worden ondergebracht. Woningtoezicht, toezicht op de horecabranche, ‘leefbaarheidszaken’ en het toezicht bij evenementen blijven taken voor gemeenten.