Stijging verkeersdoden zet niet door, ernstige gewonden wel

In 2008 was het ministerie van Verkeer en Waterstaat, toen nog onder leiding van CDA-minister Camiel Eurlings in het kabinet-Balkenende IV, blij met de flink toegenomen verkeersveiligheid in Nederland. In het jaar ervoor waren 791 verkeersdoden gevallen, op een bevolking van 16,3 miljoen inwoners. ‘Nederland is op grond van het lage aantal verkeersdoden wereldkampioen verkeersveiligheid’, stond in het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2008-2020 dat destijds werd opgesteld. Die blijdschap is sindsdien verdwenen. Nu zestien jaar later is het aantal verkeersdoden structureel lager nog dan toen, maar heerst er toch onvrede. De hoop was namelijk dat het aantal sterfgevallen nog veel verder zou afnemen.

Jaarrapport

Begin volgend jaar opent het huidige ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, onder de politieke leiding van Barry Madlener, de derde tranche van de Investeringsimpuls Verkeersveiligheid. Komend jaar kunnen de decentrale overheden voor ruim 230 miljoen euro aanvragen voor infrastructurele aanpassingen met oog op een grotere verkeersveiligheid.

Aan de vooravond daarvan verschijnt het nieuwe jaarrapport van wetenschappelijk bureau SWOV: De Staat van de Verkeersveiligheid 2024. Het bevat grotendeels een terugblik op 2023, omdat de cijfers over 2024 nog niet volledig zijn. (De voorlopige cijfers zijn overigens niet ongunstig, omdat in juli en augustus tientallen minder doden vielen dan in dezelfde maanden in de laatste twee jaar.) 

De slotsom voor 2023 was een aantal van 684 verkeersdoden, ruim honderd doden minder dan in 2007 toen Nederland ook nog eens 1,3 miljoen inwoners minder telde. Dat gaf in 2023 een mortaliteitscijfer van 38 doden per miljoen inwoners, te vergelijken met de ruim 48 per miljoen in de tijd van verkeersminister Eurlings.

Nulambitie

De grootste recente schrik was het post-coronajaar 2022, toen er ineens 745 doden vielen, wat een mortaliteit gaf van ruim 42 doden per miljoen inwoners. In 2022 waren er 160 meer doden gevallen dan in 2021, wat een breuk betekende met de tamelijk vlakke lijn ervoor en de dalende lijn tot in elk geval in 2014.

Dat schuurt met de ambitie. Sinds 2018 kent Nederland een nulstreven voor 2050: nul verkeersdoden. Die ambitie komt oorspronkelijk uit Zweden, waar in 1997 het Vision Zero-concept door het parlement aangenomen werd. Een aantal jaren geleden adopteerde de Europese Commissie deze visie, waarbij Nederland zich aansloot. Zweden is inderdaad één van de meest verkeersveilige landen in de wereld, maar ook Nederland staat in de internationale top.

Fietsers als slachtoffer

In Nederland stijgt het aantal ernstige verkeersgewonden de laatste tien jaar met gemiddeld 3 procent, veel meer dan de ongeveer 0,7 procent jaarlijkse bevolkingsgroei. Fietsers zijn het grootste slachtoffer. ‘In 2023 vielen de meeste verkeersdoden als fietser (39 procent)’, schrijft SWOV in het jaarrapport. ‘Ook onder de ernstig verkeersgewonden zijn fietsers met 70 procent veruit de grootste groep.’ Daarnaast is twee op de drie ernstig gewonde fietsers een zestigplusser. In 82 procent van de gevallen was bij het ongeluk geen auto betrokken.

De vergrijzing van Nederland speelt een rol, in combinatie wellicht met nieuwe types, geëlektrificeerde fietsen. Over de rol van die laatsten zijn echter weinig cijfers bekend. Het type fiets wordt maar zelden geregistreerd. Het aantal 65plussers groeide tussen 2014 en 2023 met ruim 680.000 mensen, volgens het CBS. In totaal vormt deze groep 20,5 procent van de bevolking.