‘Snel een Autoriteit Vastgoedmarkten’

‘De overheid trekt zich steeds meer terug bij het financieren van bijvoorbeeld schoolgebouwen en de bouw van ziekenhuizen. Dat was voor de semi-publiekesector niet alleen schrikken, ze hebben er ook geen kaas van gegeten. Wij adviseren hen daarbij’, vertelt Piet Eichholtz hoogleraar Vastgoedfinanciering aan de Universiteit van Maastricht. Hij geeft onderwijs en doet onderzoek naar alles wat op economisch gebied een relatie heeft met vastgoed. Daarnaast heeft Eichholtz een eigen bedrijf dat vooral semipublieke instellingen adviseert over financiering van hun vastgoed.

Eichholtz staat bekend als een warm pleitbezorger van het instellen van een nationale toezichthouder voor vastgoedtransacties, zoals de Opta voor de telecomsector of de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Eichholtz: ‘Twee jaar geleden heb ik geroepen dat er een Autoriteit Vastgoedmarkten zou moeten komen.’ Met een lach: ‘Maar dat was niet slim van me.’ Zijn plan werd van alle kanten bekritiseerd. ‘Of het nu wel nodig was om wéér een autoriteit op te richten, en of de AFM dat er niet bij kon doen. Toenmalig minister van Financiën Gerrit Zalm heeft me de eer toebedeeld door publiekelijk te zeggen dat het een heel dom idee was. Daar moest ik wel om lachen. Vooral toen ik een paar dagen later toch werd gebeld door zijn ambtenaren. Of ik niet eens wilde praten. Ze vonden het een interessant plan.’

De kern van Eichholtz’ voorstel is de koppeling tussen de gegevens van het Kadaster en de Woz-waarde van het verhandelde vastgoed. ‘Het kadaster is openbaar. Als ik wil achterhalen wat een woning kost van een redacteur van Binnenlands Bestuur, weet ik dat binnen no time. Nu is het al zo dat verdachte transacties gemeld moeten worden, maar het gaat daarbij om individuele transacties. Door de koppeling met de Kadastergegevens kun je patronen ontdekken. Dat wil niet zeggen dat het per se om crimineel gedrag gaat, maar het kan aanleiding zijn om verder onderzoek te verrichten.’

De toezichthouder zou vooral een spaak tussen de wielen moeten steken van criminelen die vastgoedtransacties gebruiken om drugsgelden wit te wassen. De oplossing is in feite heel simpel, betoogt Eichholtz. ‘Door de koppeling van de verschillende data zal het witwassen van drugsgelden niet meer zo eenvoudig zijn. En daar gaat het om. We moeten alles in het werk stellen om het criminelen zo moeilijk mogelijk te maken.’

Laaghangend fruit

Het valt volgens Eichholtz niet mee om aan te geven met hoeveel geld in de vastgoedsector wordt gefraudeerd. Alle schattingen zijn min of meer uit de lucht gegrepen. Gezien de omvang van de vastgoedmarkt gaat het snel om grote bedragen. ‘Maar stel dat slechts een procent van de vastgoedmarkt in handen is van criminelen.’ Hij maakt snel een hoofdrekensommetje. ‘Een huis in Nederland kost gemiddeld 240.000 euro. Er zijn ruim zeven miljoen woningen in ons land. Dat is ruim anderhalf biljoen euro. Tel daar de waarde van al het andere onroerend goed bij op en je komt in de buurt van de twee biljoen. Als je uitgaat van een procent, dan praat je over twintig miljard euro...twintig miljard!’

Na Eichholtz’ gesprek met de ambtenaren van Financiën bleef het stil. ‘Nooit meer iets van hen gehoord. Waarom er niets gebeurt? Sommigen zeggen dat het weinig zin heeft, dat criminelen dan wel weer iets anders verzinnen. Maar dat is toch geen reden om achterover te leunen? Ik snap het werkelijk niet. Het koppelen van die gegevens is als het plukken van laaghangend fruit.’ Het maakt hem ook niet uit wie er voor verantwoordelijk is, áls er maar iets gebeurt. ‘Het kan onder verantwoordelijkheid van Financiën, Economische Zaken, Justitie, of de fiscus.’

Reageert de politiek niet bijster enthousiast, ook de vastgoedsector zelf is niet gecharmeerd van zijn initiatief, zegt Eichholtz. ‘Ze houden niet zo van bemoeienis van buitenaf, denk ik.’ Nederland zou wel behoorlijk uniek zijn met het instellen van een dergelijke toezichthouder. Het buitenland kent geen vergelijkbaar initiatief. Maar dat is verklaarbaar, zegt Eichholtz: ‘Het Kadaster is in veel andere landen niet openbaar. Ze zijn daar veel panischer als het gaat om privacybescherming.’