Scherpere KDW's maken stikstofdoelen moeilijker

In de huidige Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn) staat dat in 2025 veertig procent van de stikstofgevoelige natuur in Nederland onder de Kritische Depositiewaarde (KDW) moet zitten. Dat zou ook daadwerkelijk gaan lukken. Tenminste, dat was een prognose van het RIVM. Zelfs zonder het Nationaal Programma Landelijk Gebied, inclusief het uitkopen van piekuitstoters, kwam Nederland over twee jaar uit op 39 procent van de natuur onder de KDW.

Maar aan die verwachting kwam donderdag een eind. Het RIVM komt half oktober met een update van zijn prognose, maar laat nu al weten dat Nederland in 2025 eindigt met 29 procent van het stikstofgevoelige natuurgebied onder de KDW, en 30 procent in 2030. De reden is dat de KDW wordt aangescherpt, op basis van nieuw onderzoek in opdracht van het ministerie van Landbouw.

Aangepaste KDW's

Christianne van der Wal, demissionair minister van Natuur en Stikstof, maakte dit donderdag bekend middels een Kamerbrief. In Nederland wordt van 98 habitattypen en leefgebieden bekeken of ze stikstofgevoelig zijn. Zeventien daarvan zijn dit niet of nauwelijks. Van 34 van de wel gevoelige natuurgebieden worden de KDW's nu aangepast op basis van resultaten van veldonderzoek: in twee gevallen blijken de natuurtypen minder kwetsbaar, in de rest juist meer.

Dit staat in een nieuw rapport van Wageningen University & Research, Planbureau voor de Leefomgeving en onderzoekcentrum B-WARE. Het is elf jaar geleden dat de KDW's voor het laatst zijn aangepast. De reden nu is een vorig jaar verschenen empirisch onderzoek van de Nederlandse ecoloog Roland Bobbink en 31 internationale collega's. Hun herziening is niet op basis van modelberekeningen, maar van doorlopende veldstudies. De NOS had dit onderzoek vorig jaar al voor publicatie in handen gekregen. Bobbink is ook één van de auteurs van het net verschenen rapport waarop Van der Wal zich in haar Kamerbrief baseert.

Het stapelt op

De simpele reden is dat stikstofbelasting zich in bodems opstapelt en niet makkelijk uitspoelt. De auteurs schrijven op pagina's 21 en 22: 'Het effect van stikstof is cumulatief en nu de experimenten langer lopen, is beter vast te stellen hoe hoog de KDW’s zijn.' Waarna ze waarschuwen: 'De verwachting is dat wanneer de experimenten over tien jaar weer worden geëvalueerd, de KDW’s mogelijk nog lager worden door het cumulatieve effect.'

De KDW schrijft voor hoeveel kilogram stikstof per hectare per jaar een natuurgebied verdraagt zonder dat de karakteristieke natuurwaarden significant geschaad kunnen worden. Met veldstudies wordt een bandbreedte vastgesteld, die met een modelberekening tot één getal wordt teruggebracht. De 32 extra gevoelige natuurtypes kunnen vaak een paar kilo of meer stikstof minder verdragen.

Denk aan natuurtypen als 'schorren en zilte graslanden' (van 22 kg naar 20), 'stuifzandheiden met struikhei' (van 15 naar 10), 'vochtige heiden (laagveengebied)' (van 11 naar 7), 'blauwgraslanden' (15 naar 11) en 'veldbies-beukenbossen' (20 naar 15). Een overzicht van de oude KDW's staat in een studie uit 2012.

Conservatief

De onderzoekers merken op dat ze bij het vaststellen van de nieuwe KDW's 'conservatief' zijn geweest, omdat ze hierbij vaak aan de bovenkant van de bandbreedtes zijn gaan zitten. Spanje, Tsjechië en Zweden zijn strenger, stellen ze. Zij twijfelen of dit wel houdbaar is: 'De vraag is echter wel of deze relatief oude methode nog standhoudt, mede omdat nu in het buitenland andere en vaak strengere regels worden gebruikt voor het afleiden van unieke KDW’s.'

Minister Van der Wal laat het nieuwe onderzoek eerst bezinken. 'De impact en oorzaken van deze nieuwe inzichten leiden, ook bij mij, nog tot vragen', schrijft ze. Ze wil met de provincies in gesprek, over 'hoe we toestemmingverlening binnen de kaders van de wet zoveel mogelijk doorgang kunnen laten vinden'.

Frustratie

Belangengroepen als Agractie, Farmers Defence Force en LTO reageren gefrustreerd. LTO-voorman Sjaak van der Tak dringt opnieuw aan op een alternatief voor de KDW: 'Van dit doorgeschoten, op modellen gebaseerde, beleid wordt iedereen de dupe. Voor PAS-melders en interimmers, die buiten hun schuld om geen vergunning hebben, wordt het nog moeilijker om zicht te krijgen op legalisatie. En voor woningbouw, de energietransitie en andere economische sectoren zal het nog langer duren voor er duidelijkheid komt over vergunningen.'

'Deze KDW’s blijken aan niet meer dan de fantasie van een paar ecologen te zijn ontsproten', noteert Farmers Defence Force.

Kamervragen

Van der Wal heeft wel degelijk een werkgroep ingesteld die kijkt naar een alternatief voor de centrale rol van de KDW in de huidige wet. Onderdeel hiervan zijn organisaties zo uiteenlopend als het Interprovinciaal Overleg (IPO), actiegroep MOB/Vereniging Leefmilieu te Nijmegen, Agractie Nederland, onderzoekscentrum B-Ware, de Vogelbescherming, Natuurmonumenten, Federatie Particulier Grondbezit, de Nederlandse Melkveehouders Vakbond, Staatsbosbeheer en het ministerie van LNV. Dat meldde de minister eerder deze week in reactie op schriftelijke Kamervragen.

Maar al verdwijnt de KDW uit de wet, dan blijft deze drempelwaarde in gebruik voor natuurvergunningen, schreef zij ook. 'Daarvoor moet de best beschikbare wetenschappelijke kennis worden gebruikt en dat is sinds jaar en dag de KDW. Een alternatief voor de formulering van de doelstelling in de wet verandert niets aan de juridische verplichtingen ten aanzien van toestemmingverlening.'