'Wij gaan ons bemoeien met andermans zaken’
De voorzitter van de Unie van Waterschappen reageert op een rapport waaruit blijkt dat gemeenten waterschappen vaak over het hoofd zien.
De Rli was onlangs kritisch over de bescheiden rol van waterschappen in de ruimtelijke besluitvorming. Tegelijk slepen sommige waterschappen gemeenten vanwege gebrekkige bouwplannen voor de rechter. Unie van Waterschappen-voorzitter Rogier van der Sande: ‘Soms moet je een grens trekken.’
Niet wijzer
Ruimtelijke ordening in een veranderend klimaat’ luidt de titel van een recent rapport van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli). De belangrijkste conclusie is dat bestuurders op lokaal niveau steevast voorrang geven aan urgente maatschappelijke opgaven (lees: woningbouw) en waterschappen maar beperkt betrekken bij hun ruimtelijke ordening. Je bent geneigd je ogen niet te geloven. Hebben droge zomers en moessonbuien die ons land treffen gemeenten nog niet wijzer gemaakt?
Moeizaam
Wie kan het beter weten dan Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen en dijkgraaf bij Rijnland? De Unie wist onder de vorige minister Hugo de Jonge te bereiken dat ‘water’ en ‘bodem’ de twee sturende factoren worden in de ruimtelijke ontwikkeling van ons land. Een succes. Nu nog de vertaling ervan naar de uitvoeringspraktijk bij gemeenten, waar het volgens de Rli zo aan schort. Want waarom weet het lokaal bestuur de waterschappen zo moeizaam te vinden?
Nevengeschikt
‘Ik zou eigenlijk willen dat ze ons helemaal niet nodig hebben’, reageert Van der Sande. ‘Wij zijn geen gratis adviesbureau. Die hele discussie over water en bodem als sturende factoren, die loopt al een jaar of dertig. Dan zie je in de praktijk telkens dat water en bodem als nevengeschikt worden beschouwd aan alle andere opgaven, alsof het in de ruimtelijke puzzel slechts een van de stukjes is. Terwijl die ruimtelijke puzzel zou moeten worden gelegd op de táfel van water en bodem sturend – die geeft de grenzen aan.'
Ik zou willen dat Nederland niet verzandt in een lappendeken van regeltjes per gemeente, waterschap en provincie
Zeer ongewenst
Van der Sande vindt het 'van de gekke' dat bij nieuwbouwprojecten niet als eis wordt meegegeven: u zult klimaatbestendig bouwen. 'We hebben daarover al een paar jaar geleden afspraken gemaakt met rijk, gemeenten en provincies. Maar het zit nog steeds niet in wet- en regelgeving. Dat kun je dus niet afdwingen. Ik vind dat zeer ongewenst. Ik zou willen dat Nederland niet verzandt in een lappendeken van regeltjes per gemeente, waterschap en provincie, maar dat het rijk zegt: wij gaan die regels nu gewoon vaststellen. Daar legt de Rli de vinger op de zere plek. Want als puntje bij paaltje komt, dan zie je dat op lokaal niveau afwegingen voor de korte termijn prevaleren boven langetermijnbelangen.’
BB Het waterschap Schieland en Krimpenerwaard daagt daarom de gemeente Zuidplas voor de rechter. Hoe kijkt u daarnaar?
‘Ik vind het nooit fraai als overheden elkaar voor de rechter slepen, maar soms moet je een grens trekken. In het belang van toekomstige generaties zien wij: dit gaat niet goed. Dat het ook wél goed kan gaan, wordt met de Gnephoek bewezen. Daar zaten de gemeente Alphen aan den Rijn en de provincie tegen elkaar te duwen en hebben wij als Rijnland het advies gegeven: als je er wilt bouwen, doe het dan onder de conditie dat de woonwijk toekomstbestendig wordt. Dus wel aan de kleirand en niet in het venige middengebied.’
BB In Breda slaan gemeente en waterschap de handen ineen voor een nieuwe waterbestendige woonwijk, ook financieel. Is dat niet de toekomst?
‘Als er projecten zijn waarbij je allebei iets te winnen hebt, moet je dat zeker doen. Maar ik ontwikkel wel een bepaalde jeuk tegen die permanente win-win-gedachte. Het beeld kan ontstaan dat als je het maar slim aanpakt het geen extra geld kost. Dat is niet waar. Je huis brandveilig opleveren is ook niet gratis. Extra klimaateisen zullen leiden tot meer kosten. Dat betekent bijvoorbeeld dat in de Gnephoek geen 10.000 nieuwe woningen kunnen komen, zoals de gemeente Alphen wilde, maar 5.500. Het heeft gevolgen voor je financiering en grondexploitatie. Maar als je het niet doet, zit je over twintig, dertig jaar met nog veel hogere kosten. Dat is mijn grootste zorg: dat we in de valkuil blijven trappen van snel bouwen, omdat dat gemakkelijker en goedkoper zou zijn. Terwijl elke euro die we nu investeren in een
waterweerbare omgeving zich dubbel en dwars terugbetaalt.’
BB Hoe veranderen we die mindset?
‘Het grappige is: ik zit aan tafel bij pensioenfondsen, banken, verzekeraars. Die willen allemaal dat Nederland zo klimaatbestendig mogelijk is. Juist die private sector heeft baat bij duidelijkheid. Dus die heb ik als eerste aan boord. Maar ook ontwikkelaars snappen dat. Alleen: niemand wil iets ontwikkelen onder alle nieuwe eisen terwijl een grasveld verder een woonwijk lekker goedkoop in oude stijl wordt gebouwd. Dat gelijke speelveld, dat moeten we gaan verzorgen.’
BB De Rli mist financiële prikkels om klimaatbestendig te bouwen. U ook?
‘Op dit moment bestaat er geen bonus voor verstandig bouwen. Er staat eerder een malus op, omdat het nu meer geld lijkt te kosten qua investeringen. Maar bij wie kloppen de huiseigenaren over 25 jaar aan als hun kelder onder water staat? Echt niet bij de oorspronkelijke ontwikkelaar. Dat wordt bij de overheid neergelegd, dus bij ons als belastingbetalers. Je zou willen dat een ontwikkelaar alle extra klimaatkosten meteen verdisconteert in z’n grondexploitatie. En als de toekomstige investeringen hoger blijken dan de huidige, is het verstandig die extra investering nu al te doen. Dat afwegingskader zou men tussen de oren moeten hebben. Dat zie ik in onvoldoende mate. Met wat wij inmiddels weten, kunnen wij als waterschappen niet wegkijken en zeggen: zoek het maar uit. Wij gaan ons echt bemoeien met andermans zaken.’
Lees het hele interview met Rogier van der Sande deze week in BB16.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.