Amsterdam landelijke hotspot fietsdiefstal

Het doel om het aantal fietsdiefstallen in Amsterdam te verminderen is niet gerealiseerd. Het aantal aangiften in de hoofdstad steeg sinds 2012 zelfs licht (9 procent), terwijl dat landelijk juist met 33 procent daalde. Dat schrijft de rekenkamer aldaar. In Amsterdam worden jaarlijks naar schatting gemiddeld 28.000 fietsen gestolen. Daarmee is de hoofdstad de landelijke hotspot van fietsdiefstal.

Gemeente heeft weinig inzicht in aanpak
De gemeente heeft zelf maar weinig inzicht of haar maatregelen bijdragen aan het verminderen van het aantal fietsdiefstallen en wat het kost, schrijft de rekenkamer in haar bestuurlijk rapport. De gemeente voert fietsdiefstalbestrijding al lange tijd op de automatische piloot uit. Sinds 2010 is het beleid niet geactualiseerd en zijn de maatregelen niet meer heroverwogen. College en raad worden nauwelijks geïnformeerd door de ambtelijke organisatie, ook niet bij belangrijke besluiten. Als voorbeeld noemt de rekenkamer het sinds 2016 voortslepende twistpunt of het Fietsdepot aan de wettelijke bepalingen van het Digitale Opkopers Register moet voldoen. Gevolg daarvan is dat het alle fietsen op diefstal zou moeten gaan controleren. Extra kosten: 250.000 euro. Ook is de raad niet geïnformeerd over waarom nog geen uitvoering is gegeven aan een motie uit 2016 over het chippen van fietsen.

Dagelijks 77 fietsen gestolen
Het college bestrijdt fietsdiefstal met drie maatregelen: het Fietsdepot controleert of verwijderde fietsen gestolen zijn, het graveerteam graveert fietsen en geeft voorlichting en de registercontroleur controleert fietshandelaren. In 2018 zijn 1135 fietsen gratis gegraveerd, 1031 gestolen fietsen terugbezorgd en 173 controles uitgevoerd bij fietshandelaren. Die worden sinds 2016 intensiever gecontroleerd en sinds eind 2019 kan met een nieuw systeem bij het Fietsdepot zelfs dagelijks een automatische controle op diefstal plaatsvinden. Maar de maatregelen leiden derhalve niet tot het verminderen van het aantal fietsdiefstallen. Sterker nog, Amsterdam is niet alleen landelijke hotspot van fietsdiefstal, maar met jaarlijks tien- tot twaalfduizend aangiften vormt fietsdiefstal ook binnen Amsterdam de grootste categorie binnen de aangegeven misdrijven (12,7 procent). En dan doet nog maar 40 procent aangifte. Naar schatting wordt van 77 Amsterdammers per dag de fiets gestolen.

Aanbevelingen
Bijna de helft van de Amsterdamse leden van de Fietsersbond gaven in 2018 dan ook aan dat in hun gemeente slecht wordt opgetreden tegen fietsdiefstal, terwijl dat percentage landelijk slechts 15,6 procent was. De rekenkamer komt met vijf aanbevelingen om het zicht op de maatregelen en de doeltreffendheid ervan te vergroten. De gemeente zou op passende wijze een periodieke evaluatie moeten organiseren door vast te leggen wanneer en hoe wordt geëvalueerd en dat koppelen aan een beleid- en verantwoordingscyclus. Ook moet er een ‘ambtelijke actieve informatieplicht’ komen met een heldere escalatieladder en bijbehorende passende houding van het college en de ambtelijke organisatie. Verder moet het rechtmatig handelen van het Fietsdepot worden geborgd door vast te stellen of er een wettelijke verplichting is voor het Digitale Opkopers Register. Ook zou het college de bestaande invulling van de maatregelen kunnen heroverwegen, door bijvoorbeeld het opleggen van bestuurlijke sancties, en kan het college nieuwe maatregelen overwegen, zoals een gecoördineerde samenwerking met politie en OM en een intensievere aanpak hotspots van fietsdiefstal in de stad.

Reactie college
Het college neemt de vijf aanbevelingen over ‘of we menen hieraan al te voldoen’. Hij wijst er in zijn reactie op dat de rekenkamer het fietsparkeerbeleid buiten beschouwing laat, terwijl de gemeente sinds 2000 volop investeert in stallingen en fietsenrekken. ‘Goede fietsparkeervoorzieningen leveren een belangrijke bijdrage aan het voorkomen van fietsdiefstal.’ Ook heeft de gemeente sinds dit jaar twee extra registercontroleurs. Verder wordt gewerkt aan een integraal onderzoeksplan naar de voordelen van chips op fietsen. Het stimuleren van een ambtelijke actieve informatieplicht zegt het college al te doen evenals het informeren van de raad die ‘op zijn beurt ook vragen kan stellen’. Eind vorig jaar is duidelijk geworden dat het Fietsdepot DOR-plichtig is, dus dat alle fietsen die er worden aangeleverd ook worden geregistreerd. Verder worden dit jaar de huidige maatregelen onderzocht. Heroverwegingen of nieuwe maatregelen zullen volgen na de evaluatie van de huidige maatregelen.

Fietsparkeerplaatsen werken niet
In reactie hierop stelt de rekenkamer dat de fietsparkeerplaatsen niet deel uit maken van het beleid om fietsdiefstal te bestrijden en kennelijk ook niet hebben gewerkt, want het aantal diefstallen is toegenomen. Het afhandelen van de motie om fietsen te chippen heeft het college ‘mager’ ingevuld. Verder staan er in het rapport voldoende voorbeelden waaruit blijkt dat het schort aan de ambtelijke actieve informatieplicht. ‘Onze aanbeveling is erop gericht houding, gedrag en cultuur op dit punt te veranderen. De reactie van het college stelt ons niet gerust dat die boodschap is overgekomen.’ En tot slot is de interne juridische discussie over het al of niet verplicht registreren van fietsen door het Fietsdepot eind december niet beslecht. ‘Zo heeft de directie Parkeren ons op 21 februari 2020 (dus na december 2019) laten weten niet alle fietsen in het DOR te registeren.’

Interactieve kaart
De Rekenkamer Amsterdam heeft een interactieve kaart gemaakt waarin per gemeente kan worden opgezocht hoeveel aangiften van fietsdiefstal er is gedaan in 2019 (ook per duizend inwoners) en op welk rangnummer een gemeente staat in de lijst van aangiften fietsdiefstallen. Amsterdam is derhalve lijstaanvoerder, gevolgd door de andere drie grootste steden: Rotterdam, Den Haag en Utrecht.