Hoe groen is het gras bij de buren?

Voor een toekomstbestendige stedelijke ontwikkeling kan overheidsregie het verschil maken. Maar alleen vanuit een gedurfd langetermijnperspectief. Niet met uitsluitend focus op wat mooi is, maar ook met voldoende aandacht voor sociaal-maatschappelijke behoeften. Met die conclusie én de nodige inspiratie rondden we vorige maand een boeiende studiereis naar onze oosterburen af.

Bestemming Hamburg

Onze adviseurs komen op veel plekken in het land. Bovendien gaan we elk jaar samen op pad om ontwikkelingen binnen ons vakgebied in de praktijk te bekijken en ervaren. Begin juni stapten ruim 50 medewerkers van Companen en Public Result in de trein. Voor een intensief programma over gentrificatie en herontwikkeling van centraal gelegen bedrijfsterreinen reisden we naar Hamburg.

Het havengebied: van ’no-go area’ naar ‘place to be’

Hamburg is de tweede stad van Duitsland. Een van grootste Europese havensteden. Vanuit die historie kent Hamburg veel oude haventerreinen direct bij het oude stadscentrum. Dat bleek een unieke kans voor een versterking van de binnenstad. Door gebiedsontwikkeling vanuit het stadsontwikkelingssproject HafenCity werd dit een gewild nieuw woon-werkgebied. Met blikvangers als de Elbphilharmonie. Dat dit tot in de jaren 90 een ‘no-go area’ was, zie je niet terug. Een meerjarenvisie met veel oog voor stedenbouwkundige en architectonische kwaliteit, en voor samenlevingsopbouw, hebben hieraan bijgedragen. Zo ontstond een binnenstedelijk woonmilieu met sociale huurwoningen, private huurwoningen en koopwoningen met een mix van doelgroepen. Niet de markt werd leidend; een stevige en vooral stabiele regie van het Hamburgse stadsbestuur was de sleutel naar succes. Ervaringen die we meenemen in onze begeleiding bij gebiedsontwikkelingen in Nederland, waar spoorzones vragen om een vergelijkbare aanpak.

Koppen bij elkaar voor meer inzicht

In de HafenCity is ook de HafenCity Universität gevestigd. Die analyseert steden via GIS-data en zet daarmee belangrijke stappen naar inzicht in ontwikkelpotentie. Tijdens ons bezoek maakten we afspraken voor samenwerking voor onder andere verrijking van onze eigen tool Locatieverkenner met inzichten vanuit de HafenCity Universität.

Leren van experimenten

Een demonstratie met Greta Thunberg gooide bijna roet in het eten voor onze excursie naar Wilhelmsburg, een stadsdeel midden tussen de wereldhavens. Een gebied dat door Internationale Bau-Ausstellung Hamburg (IBA) gegentrificeerd is. Hierbij had IBA ruimte om te experimenteren met nieuwe vormen van verwarmen. Niet alles lukte. Sommige experimenten faalden, zoals het verwarmen van huizen door het kweken van algen. Maar ook dat zagen de initiatiefnemers van IBA als een succes. Want ook van missers leer je.

De rafelranden van de stad

Je zou haast denken dat Hamburg een stad is van alleen mooie en kwalitatief hoogstaande wijken. Maar het aantal dak- en thuislozen en verslaafden is er hoger dan in andere Duitse steden. Dat kleurt het leven op straat. In de haven werken veel arbeidsmigranten. Als hun werk wegvalt, ontbreekt adequate opvang. Zonder deze opvang is een menswaardig bestaan ook in een sociale stad als Hamburg volledig uit beeld.