Reddingspoging voor circulaire economie

Nederland moet in 2050 volledig circulair zijn en in 2030 voor de helft. Maar dat doel raakt door een gebrek aan urgentie steeds verder uit beeld.

‘Versnelling  is noodzakelijk’, schrijven de partijen die eind vorige week de Krachtenbundeling Rijk-Regio voor de Circulaire Economie 2025-2026 ondertekenden. Dat zijn - naast de decentrale koepels - de ministers van Economische Zaken en Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat.

Belangrijke stap

'Het is nodig dat het rijk, de provincies, waterschappen en gemeenten de krachten bundelen om circulariteit in de economie te versterken en te versnellen', aldus de Almeerse wethouder Maaike Veeningen (stedelijke vernieuwing, D66) in een toelichting. 'De ondertekening vorige week van de samenwerkingsafspraken is hierin een belangrijke stap. In dit verband worden kennis, innovaties en middelen samengebracht. Er is nog genoeg werk te verzetten om de Nederlandse economie volledig circulair te maken, en samen bereiken we dat sneller dan alleen.'

Niet goed

Want het gaat niet goed, met de kringloopeconomie. Volgens de Integrale Circulaire Economie Rapportage 2025 van het Planbureau voor de Leefomgeving is het ‘heel erg onwaarschijnlijk’ dat in 2030 de hoeveelheid primaire abiotische grondstoffen is gehalveerd. Sterker nog: het grondstoffengebruik nam in 2022 zelfs toe in vergelijking tot het coronajaar 2020.

Belemmeringen

Er zijn volgens het PBL diverse hardnekkige belemmeringen die de transitie naar een circulaire economie bemoeilijken. Milieuschade wordt nog niet of onvoldoende beprijsd en wet- en regelgeving is doorgaans nog  toegesneden op de lineaire economie. Daardoor is er nog steeds sprake van een ongelijk speelveld voor circulaire bedrijven.

Kip-ei-problemen

Daarnaast lijdt de transitie naar een circulaire economie onder een aantal kip-ei problemen. Het mkb krijgt circulaire businesscases lastig gefinancierd, omdat er vaak nog geen track record van is. En omdat het aanbod van circulaire producten achterblijft, is het voor consumenten relatief duur en ingewikkeld om circulaire producten te kopen. Daardoor is het consumptiegedrag de afgelopen jaren nauwelijks meer circulair geworden. Elk jaar worden er nog meer nieuwe producten gekocht en is er geen toenemende trend waarneembaar in de aanschaf van tweedehands producten. Die negatieve  trend moet met de krachtenbundeling van de overheden worden gekeerd.

Versterken

De overheden werken al sinds twee jaar samen in het Nationaal Programma Circulaire Economie 2023-2030. Maar het realiseren van de circulaire ambities vraagt, schrijven ze, ‘om het versterken van elkaars inzet en betere samenwerking tussen overheden dan we tot nu toe kennen’.

Governance

In de krachtenbundeling worden daarom afspraken gemaakt over onder meer governance en verantwoordelijkheden. De samenwerking krijgt vorm via werkgroepen aangaande een zestal thema’s: ruimte voor de circulaire economie; sturen met een eigen inkoopinstrumentarium; vergunning, toezicht en handhaving; mkb; kennisdeling en ketens. De afspraken lopen tot 1 januari 2027. Een half jaar eerder wordt bekeken of de samenwerking wordt verlengd.

Voedingsbodem

‘In Almere geloven we in een volledig circulaire economie’, stelt Veeningen, ‘en is het de doelstelling die in 2050 te bereiken. De gemeente heeft daarom de specifieke ambitie om innovatieve en circulaire bedrijvigheid een goede plek te bieden in de stad. We zien kansen voor bedrijven die werken op het gebied van tech en transities en zorgen dat Almere daar een goede voedingsbodem voor heeft. Daarnaast hebben we een circulaire inkoopacademie, een eigen grondstoffendepot en een centrum voor stadslandbouw dat volledig circulair is.’

Alarmerend

Verder werkt Almere met partners in de stad samen aan het uitsorteren en herstellen van nog bruikbare en te repareren goederen. Veeningen: ‘Als iedereen op deze wereld zou leven als een Nederlander, dan zijn er per jaar ongeveer vier keer zo veel grondstoffen nodig als de aarde ons kan geven. Dat zijn alarmerende cijfers die keihard duidelijk maken dat we een andere weg in moeten slaan.’