Nederland stikstofvrij? Houd de koe in de wei!

Nederland komt maar niet uit de stikstofimpasse, en de natuur krijgt onvoldoende kans zich te herstellen. Rechterlijke uitspraken in december en januari onderstreepten de urgentie van het probleem nog maar eens. De druk op het kabinet en de onvrede over (het gebrek aan) tot nu toe gepresenteerde plannen nemen toe. Een ministeriële commissie moet op korte termijn met een betere aanpak komen.

De Dierenbescherming is blij met die urgentie (eindelijk!) en vindt het belangrijk dat er aan stikstofreductie wordt gewerkt. De natuur moet zich kunnen herstellen. Dat is van belang voor de dieren die in het wild leven én voor de dieren in de veehouderij. Veel boeren die mooie bouwplannen hebben om hun stallen diervriendelijker te maken, krijgen op dit moment geen vergunning voor die verbouwing. Want er is geen stikstofruimte.

Onderzoek op onderzoek en rapport na rapport laten zien dat ambitieuze maatregelen nodig zijn om de natuurdoelen te halen. Minister Wiersma wil vol inzetten op innovatie. En daar begint de schoen te wringen. Naast de kanttekeningen die wetenschappers plaatsen bij de effectiviteit, staan sommige van die innovaties een meer dierwaardige veehouderij in de weg.

Nederland heeft wettelijk vastgelegd dat in 2040 de veehouderij dierwaardig moet zijn. Uiterlijk 1 juli van dit jaar moet minister Wiersma met verdere invulling van deze wetgeving komen. Uitgangspunt hierbij moeten de gedragsbehoeftes van het dier zijn. Hierover weten we dankzij wetenschappelijk onderzoek de laatste jaren steeds meer. Kippen willen scharrelen. Varkens willen wroeten. En de koe wil de wei in.

Dat laatste komt goed uit, want weidegang zorgt ook voor minder ammoniak (stikstof), omdat mest en urine niet met elkaar in aanraking komen. En meer weidegang kost weinig, mits de grond beschikbaar is. Dit in tegenstelling tot sommige technische stalaanpassingen, zoals emissiearme vloeren, die soms tonnen kosten. Iedere euro die daaraan wordt uitgegeven, kan niet worden geïnvesteerd in dierenwelzijn. Dus blijft de koe op de harde, gladde roostervloer staan, en blijft ze last houden van pootproblemen. En om een beetje uit de kosten te komen, zullen veel boeren in feite gedwongen worden meer koeien te gaan houden (waarvoor ze vervolgens onvoldoende grond hebben om ze te kunnen weiden) en de melkproductie per koe te verhogen (met allerlei diergezondheidsproblemen als gevolg).

Gelukkig zijn er ook innovatieve stalsystemen die zowel aan dierenwelzijn als emissiereductie bijdragen. De VrijLevenStal is een goed voorbeeld: een vrijloopstal waarin koeien de ruimte hebben, en een comfortabele bodem om op te lopen en liggen. Mest en urine worden gescheiden zodat er minder ammoniak ontstaat. Eenzelfde soort oplossing bestaat er voor varkensstallen: door een gedeelte van het hok in te richten als ‘varkenstoilet’, kunnen de varkens in de rest op stro liggen. Door te kiezen voor dit soort oplossingen, hoeft het dierenwelzijn niet het slachtoffer te worden van onze stikstofcrisis en kunnen twee vliegen in één klap geslagen worden (bij wijze van spreken uiteraard). Maar dan moet de ministeriële commissie zich nu dus niet eenzijdig blindstaren op stikstofreductie, en kiezen voor win-win aanpakken.

De vraag is immers of innovaties genoeg gaan zijn om het probleem op te lossen. Daarbij: om te komen tot een dierwaardige veehouderij zullen misschien maatregelen moeten worden genomen die juist zorgen voor méér emissies per dier. Een randvoorwaarde voor een succesvolle aanpak is dan ook te zorgen voor veehouderij die qua omvang past bij wat de Nederlandse natuur aan kan. Zodat we richting een extensieve, grondgebonden melkveehouderij kunnen gaan, waarin robuuste koeienrassen gehouden worden, in diervriendelijke stallen, met zoveel mogelijk weidegang. Nu alleen maatregelen nemen die de stikstof aanpakken, maar niet goed zijn voor dierenwelzijn, levert op korte termijn misschien een oplossing op voor het stikstofprobleem, maar samenleving en veehouderij zijn gebaat bij een aanpak, waarbij problemen niet vooruitgeschoven worden maar integraal worden opgelost.

Lisanne Stadig, programmamanager Veehouderij bij Dierenbescherming